روش‌های پیشگیری و درمان افسردگی کودکان

افسردگی یکی از بیماری‌های شایع در قرن اخیر است. افسردگی یک بیماری است که بر خلق و خو و افکار فرد ثأثیر گذاشته و خوابیدن، غذا خوردن و احساسات را نیز درگیر می‌­کند. افسردگی منجر به از دست رفتن اعتماد به نفس شده که خود مانعی در بهبودی فرد است. اگر درمان این بیماری به تعویق بیفتد، ممکن است علائم آن ماه‌ها و حتی سال‌ها ادامه یابد. نه تنها بزرگسالان بلکه کودکان و نوجوانان نیز ممکن است دچار افسردگی شوند.

تقریباً ۵ درصد از کودکان و نوجوانان این بیماری را تجربه می‌­کنند. افسردگی کودکان در صورتی بیماری قلمداد می­‌شود که مانعی برای فعالیت­‌های عادی و روزمره کودکان و نوجوانان شود. معمولاً کودکانی که تحت فشارهای روانی هستند یا تجربه­ از دست‌دادگی دارند یا دارای اختلالات اضطرابی یا اختلال سلوک، بی­‌توجهی و یادگیری هستند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. مشخص شده است افسردگی والدین می­‌تواند فرزندان را نیز در معرض ابتلا قرار دهد.

علائم افسردگی کودکان

تشخیص و درمان پدیده افسردگی کودکان ، به‌خصوص در دوران اولیه رشد و تحول آنان بسیار حساس و نیازمند دقت است. در حقیقت آنچه در این دوران اهمیت دارد پیشگیری از ابتلای کودکان به اختلال افسردگی است چراکه در سنین کودکی افسردگی می‌تواند عواقب نامطلوبی در دوران بعدی زندگی کودک داشته باشد. در طول دهه‌های اخیر پژوهش‌­های زیادی در حوزه افسردگی کودکان انجام شده است. نتایج تحقیقات نشان داده که نشانه‌­های افسردگی در کودکان و بزرگسالان با هم متفاوت است (کانت ول، ۱۹۹۲).

برخی از محققان نیز به افسردگی پنهان یا پوشیده در کودکان اعتقاد دارند. آنان می­‌گویند: برخی اختلالات رفتاری مانند شب‌ادراری، تندخویی و خشونت، لجبازی، جویدن ناخن و… در کودکان می‌­تواند ناشی از افسردگی پنهان باشد. تحقیقات در مورد افسردگی کودکان نشان می‌­دهد احساس ناامیدی، بی‌تفاوتی، احساس تنهایی، انزوا و گوشه­‌گیری نیز از علائم افسردگی کودکان است که این علائم شبیه علائم افسردگی در بزرگسالان نیز هست. کودکان افسرده و ناامید معمولاً عزت نفس کمی دارند و از اعتماد به نفس کمتری نسبت به دیگر کودکان برخوردارند. در حقیقت عدم اعتماد به نفس و نبود عزت نفس در کودکان زمینه ابتلای آنان را به افسردگی فراهم می­‌کند (کازدین، فرنچ، یونیس و شریک،[1] ۱۹۸۹).

متخصصان پیشنهاد می­‌کنند پیشگیری از بروز افسردگی در کودکان اهمیت زیادی دارد و مقدم بر درمان است چراکه اگر این مشکل در کودکان باقی بماند و رفع نشود، در بزرگسالی فرد را دچار مشکلات بسیاری خواهد کرد. یکی از راه‌های جلوگیری از افسردگی کودکان، حفظ کانون گرم خانواده و پرهیز از نزاع و درگیری و تنش‌­های عاطفی است.

در واقع خلأهای عاطفی و عدم تعامل و ارتباط درست و پرجاذبه در خانواده، کودک را در معرض ابتلا به افسردگی و دیگر بیماری‌های روانی قرار می­‌دهد. همچنین هر گونه تعارض و تضادهای فکری و تهدید والدین به‌خصوص در حضور فرزندان، زمینه‌ساز بروز مشکلات رفتاری در کودکان است. بنابراین همدلی، تشویق و تکریم، کلام محبت‌آمیز و صادقانه و ارتباطات صحیح می­‌تواند در پیشگیری از اختلال افسردگی بسیار مؤثر باشد.

توصیه­‌هایی به والدین

ـ کودک خود را تشویق به شرکت در فعالیت­‌هایی کنید که همراه با شادی و نشاط است.

ـ از کودک خود هرگز انتظار کارهایی که در حد او نیست نداشته باشید، چراکه احساس ناتوانی منجر به بروز عدم اعتماد به نفس در کودک شده و زمینه بروز افسردگی را فراهم می­‌کند.

ـ فرزند خود را تشویق کنید تا در مورد احساساتش با شما حرف بزند. لازم است شما احساس امنیت را به او بدهید.

ـ کودک خود را تشویق کنید تا با روش‌های مفیدی چون: صحبت کردن در مورد احساساتش، تمرین بدنی و فعالیت فیزیکی مناسب، ترسیم و نقاشی احساسات خود و بازی با همسالان بتواند احساسات خود را برون‌ریزی کند.

ـ در صورت مشاهده علائم افسردگی در کودکتان، آن را جدی بگیرید و حتماً از یک متخصص کمک بگیرید تا علائم اولیه به بیماری جدی تبدیل نشود.

ـ اگر کودک شما دچار افسردگی است، سعی کنید همیشه کنار او باشید و او را به حضور در جمع تشویق کنید و از انزوا و گوشه‌گیری او جلوگیری کنید.

ـ با کودک افسرده خود صبور و مهربان باشید.

ـ او را تشویق کنید تا در فعالیت‌­هایی چون سفر، تفریح، پارک، سینما و سایر فعالیت­‌های لذت‌بخش شرکت کند.

ـ او را مورد حمایت عاطفی قرار دهید و با او صحبت کنید و به حرف‌هایش گوش دهید و به او امید و اطمینان بدهید.

ـ در صورت داشتن افکاری مربوط به مرگ یا خودکشی حتماً با روانشناس متخصص مشورت کنید.

ـ در صورت اقدام به درمان، او را تشویق به درمان کنید و توقع بهبودی سریع نداشته باشید.

ـ از کودک افسرده توقعات بیش از حد نداشته باشید و کارهای بزرگ را به بخش‌های کوچک تقسیم کنید.

ـ حمایت‌­های خانوادگی نقش مهمی در پیشگیری و درمان افسردگی دارد.