علت ها و درمان لکنت زبان

تعداد زیادی از کودکان در سنین بین ۳ تا ۵ سالگی دوره­‌هایی از لکنت کلام را تجربه و مشکلات زبانی و روانی مختلفی تجربه می‌کنند.

این کودکان بعضی سیلاب­‌ها را را تکرار کرده، آنها را بیش از اندازه کشیده یا بر سر بعضی واج‌ها توقف می­‌کنند. لکنت نوعی اختلال در کلام است که باعث می‌شود روانی کلام آسیب ببیند. در بیشتر موارد لکنت، این مسأله با افزایش سن و بعد از ۵ سالگی از بین می­‌رود. درمان لکنت زبان قطعی نیست و مداخلات خاصی برای آن وجود ندارد اما با بعضی مداخلات اثربخش و تأیید شده می­‌توان روند از بین رفتن اختلال را بهبود بخشید. با کمک این مداخلات می­‌توانید به کودک خود در پشت سر گذاشتن این دوره یاری رسانید.

علت لکنت زبان

علل این اختلال شامل مجموعه عوامل زیر است:

ـ ژنتیک: حدود ۶۰ درصد کودکانی که لکنت دارند، یکی از اقوام نزدیک آنها در گذشته لکنت داشته است.

ـ دیگر مشکلات زبان و گفتار یا بعضی تأخیرهای رشد کودک

ـ تفاوت­‌هایی در فرآیند پردازش زبان: افرادی که لکنت دارند، نسبت به دیگران، اغلب زبان را در نواحی دیگری از مغز پردازش می‌کنند. در این افراد مشکلاتی در تعامل مغز با عضلات درگیر در تولید زبان وجود دارد.

ـ سطح بالا یا افزایش‌یافته فعالیت

ـ سرعت بالای تلکم

علائم اولیه لکنت

علائم اولیه لکنت معمولاً از ۱۸ تا ۲۴ ماهگی کودک خود را نشان می‌دهند. در این زمان دایره لغات کودک به سرعت در حال افزایش است و کودک استفاده از جملات و فرآیند کنار هم چیدن کلمات برای ساخت جمله را آغاز کرده است. برای والدین دیدن اینکه کودک لکنت دارد، می‌تواند نارحت و ناامیدکننده باشد اما باید بدانیم که در این سن، لکنت کلام کودک اغلب مسأله خاصی نیست و یک فاز رشدی طبیعی است. مهم است که والدین در این زمان تا حد امکان صبور باشند.

ممکن است کودک برای چند هفته یا ماه لکنت داشته باشد و بعد از آن لکنت کودک به صورت گاه‌گاهی دیده شود. اغلب کودکانی که قبل از ۵ سالگی دچار لکنت می‌شوند، بعد از این سن، بدون انجام هیچ­ گونه مداخله درمانی خاصی دیگر لکنت نخواهند داشت.

اگر لکنت‌های کودک مکرراً ادامه داشته و تشدید شده و هنگام لکنت در عضلات صورت یا بدن کودک حرکات خاصی نیز مشاهده کردید، بهتر است که کودک را نزد متخصص گفتاردرمانی ببرید تا یک معاینه کامل انجام شود. البته بهتر است که این معاینه از ۳ سالگی به بعد انجام شود.

سال‌های مدرسه

به طور معمول در همان سال‌های اول ورود به پیش‌دبستانی یا مدرسه اکثر مسائل مرتبط با لکنت کودک رفع می‌شود و کودک یاد می‌­گیرد که در تعاملات اجتماعی با مهارت بیشتری رفتار کند اما اگر کودک مدرسه­‌ای همچنان این مشکل را دارد، طبیعتاً به دشواری­‌ها و خجالت همراه لکنت آگاه است. ممکن است همکلاسی­‌ها به وضعیت سخن گفتن کودک توجه کنند یا حتی او را مورد تمسخر قرار دهند. اگر این مسأله برای کودک شما به وجود آمده است، با معلمش صحبت کنید. معلم کودک می­‌تواند در کلاس در مورد مسأله لکنت و مشکلات کودکان دچار لکنت با دیگر دانش­‌آموزان صحبت کند. همچنین معلم این توانایی را دارد که از تعداد فعالیت­‌های تنش­‌زایی که در آن کودک ممکن است تحت فشار جمعی قرار بگیرد، کم کند.

چه زمانی باید به دنبال کمک تخصصی بود؟

 اگر کودک شما بیشتر از ۵ سال سن دارد و همچنان لکنت دارد، با پزشک خود مشورت کنید و در صورت امکان یک متخصص گفتاردرمانگر را ملاقات کنید. توصیه می­‌شود در صورت بروز علائم زیر نیز با یک متخصص گفتار درمانگر ملاقات کنید:

ـ تکرار سیلاب­‌های خاص در کلام کودک مکرراً اتفاق می‌افتد.

ـ تکرار کلمات یا عبارات و بخش‌هایی از کلمات خاص تشدید یافته است.

ـ متوجه فشار بیشتر در عضلات صورت کودک هنگام صحبت شده­‌اید.

ـ افزایشی در طول کلماتی که کودک ادا می‌کند، وجود دارد.

ـ کودک از موقعیت‌هایی که نیازمند صحبت کردن است، اجتناب می‌کند.

ـ کودک از ترس لکنت خود از کلمات خاصی اجتناب می‌­کند.

ـ در هنگام لکنت کودک، متوجه حرکات اضافی در بدن یا صورت کودک شده­‌اید.

درمان لکنت زبان و راهکارهایی برای والدین

مهارت های پدر و مادری در این امر می تواند حیاتی باشد:

ـ از کودک نخواهید با دقت بیشتر یا «درست» صحبت کند. اجازه دهید که صحبت کردن تبدیل به فعالیتی مفرح و عاری از تنش باشد.

ـ از زمانی که دور میز برای صرف غذا جمع شده‌اید، برای مکالمه با کودک استفاده کنید. در این زمان تلاش کنید رادیو، تلویزیون و… که ممکن است حواس کودک را پرت کنند، خاموش باشند.

ـ از انتقاد یا اصلاح کلام کودک استفاده نکنید. به کودک نگویید که «شمرده صحبت کن»، «یک نفس عمیق بکش» یا «عجله نکن». این پیشنهادات، اگر چه با نیت خیر ارائه شده باشند، صرفاً باعث می‌شوند که کودک بر لکنت خود بیشتر تمرکز کند و اضطراب بیشتری پیدا کند.

ـ زمانی که کودک شما احساس راحتی چندانی ندارد، از او نخواهید که با صدای بلند برای شما یا دیگران صحبت کند یا کتاب بخواند. در این زمان و به جای این کار، کودک را به انجام فعالیت‌­هایی ترغیب کنید که نیازمند صحبت‌های کمتری است.

ـ زمانی که کودک لکنت دارد، صحبت او را قطع نکنید و به او نگویید که از اول شروع کند.

ـ به کودک خود نگویید که قبل از صحبت کردن فکر کند.

ـ تلاش کنید جو خانه را آرام نگه دارید.

ـ با کودک به آرامی و شمرده سخن بگویید و در زمانی که او حضور دارد، تلاش کنید با دیگران به آرامی و شمرده سخن بگویید.

ـ تلاش کنید در هنگام صحبت با کودک ارتباط چشمی خود را به صورت طبیعی حفظ کنید. برخوردی نکنید که او فکر کند شما ناامید شده­‌اید، ناراحت هستید یا حوصله‌تان سر رفته است.