- مرجع آزمون های آنلاین رایگان
- شخصیت، ازدواج، روابط، آسیب شناسی
- فردی، شغلی، تحصیلی، سازمانی و ...
- ارائه آموزش های صوتی و تصویری
- ارائه مطالب علمی و روان شناسی
- گروه سنی کودکان تا بزرگسالان
یکی از اولویت های امروز جوامع مختلف جهان، پرورش کودکانی سالم در بعد جهانی و روانی است.
رفتار کودک از ابعاد مهم سلامت روان وی محسوب شده و پیامدهای قابل توجهی در زندگی آینده ی وی خواهد داشت.
در دنیای مدرن امروز، تحولات اپیدمیولوژی، اجتماعی و دموگرافیکی همراه با تغییرات محیطی و رفتاری ناشی از ماشینی شدن، شهرسازی، مهاجرت و تاثیر رسانه ها، سبب رشد روز افزون مشکلات رفتاری در کودکان شده است.
دسته بندی مشکلات رفتاری
مشکلات رفتاری به دو دسته ی بزرگ مشکلات درون ریز و مشکلات برون ریز تقسیم می شوند.
- رفتارهای برون ریز
این گونه رفتارها معطوف به بیرون هستند و قابل مشاهده می باشند، مانند پرخاشگری، تکانشگری و …
- رفتارهای درون ریز
معطوف به درون هستند، رفتارهای بیش از حد کنترل شده همراه با تعارض های روانی و هیجانی هستند.
از جمله مشکلات رفتاری درون ریز مانند افسردگی، اضطراب و استرس.
مشکلات درون ریز ممکن است از چشم اطرافیان به دور بماند و تا مدت ها مداخلاتی برای آنها صورت نگیرد.
در این مقاله قصد داریم به یکی از مشکلات درون ریز کودکان از جمله اضطراب و استرس کودکان بپردازیم.
البته که اضطراب و استرس دو مقوله ی جدا هستند ولی به سبب همپوشانی بسیار زیاد این دو در یک مقاله به بررسی هر دوی آنها پرداخته ایم، ولی قبل از شروع بحث تعریف مختصری از هر کدام ارائه می دهیم:
استرس
استرس یکی از مکانیسم های بدن برای کنترل و سازگاری بدن با رویداد های دشوار و موقیعت های مشکل زاست و می تواند مثبت باشد.
ولی زمانی که میزان استرس شدید شود، به آن استرس منفی می گویند و می تواند مخرب باشد و زندگی آینده ی کودک را تحت تاثیر قرار دهد.
استرس واکنشی است نسبت به فشارهای محیطی و ناتوانی در برابر رفع آنها
اضطراب
اضطراب عبارت است از یک احساس منتشر، ناخوشایند و مبهم هراس و دلواپسی با منشاء ناشناخته که فرد تجربه می کند و آن شامل عدم اطمینان، درماندگی و برانگیختگی فیزیولوژیکی است.
انواع اضطراب
- اضطراب جدایی
نوعی ترس شدید که کودک هنگام دوری از والدین خود تجربه می کند.
- فوبیا
داشتن ترس بیش از حد درباره ی یک شیء یا شرایط خاص، همچون سگ ها، حشرات یا رفتن به دکتر
- اضطراب اجتماعی
ترس شدید از رفتن به مدرسه و یا دیگر مکان های عمومی که تعداد افراد زیادی در آن جا قرار دارند.
- اختلال پنیک
تجربه ی دوره های تکراری از ترس ناگهانی، غیر منتظره و شدید که با علائمی مثل تپش قلب، مشکل تنفسی، احساس سرگیجه، لرز و عرق همراه است.
علت ایجاد اضطراب و استرس در کودکان
به طور کلی ژن ها – ساختار مغزی – خلق و خو- عوامل محیطی و ضربه های روحی در گذشته در پدید آیی اضطراب نقش دارند ولی در زیر تعدادی از موارد را برای آشنایی بیشتر شما نام بردیم:
- خشونت فیزیکی و عاطفی
- بیماری
- والدین بی توجه
- اتفاقات غیر قابل پیش بینی
- مورد زور واقع شدن در مدرسه
- قوانین سخت و غیر قابل انعطاف والدین
- فیلم ها یا کتاب هایی با محتوای ترسناک
- بی ثباتی والدین (پول و نگرانی های شغلی، آشفتگی خانوادگی، هیجان والدین)
- تغییرات اساسی در خانواده
- فوت یکی از والدین یا اعضای خانواده
- جدایی و طلاق والدین
- همنشینی با افراد مضطرب
- تولد خواهر یا برادر جدید
- رویدادهای فاجعه آمیز در اخبار
- فشار آکادمیک (تمایل به خوب انجام دادن تکالیف به طوری که کودک هر گونه اشتباه را بد بداند و تمایل داشته باشد هر کاری را به بهترین وجه و به نحو احسن انجام دهد).
علائم استرس و اضطراب در کودکان
همانطور که قبل تر اشاره شد، استرس و اضطراب از جمله مشکلات رفتاری درون ریز هستند که معطوف به درون هستند.
بنابراین گاهی به دلیل اینکه کودکان به سختی در مورد احساسات خود صحبت می کنند تشخیص این اختلالات در کودکان کمی سخت خواهد بود.
با این حال با توجه به تغییرات در خلق و خوی کودک می توانیم تا حدودی به وجود اضطراب و استرس در کودکان پی ببریم.
اضطراب و استرس می تواند خود را، هم به صورت جسمی و هم به صورت عاطفی نشان دهد.
نشانه های عاطفی اضطراب
- واکنش های تکانه ای پرخاشگرانه و شدید (حمله، گاز گرفتن، گریه و جیغ و داد در مقابل مشکلات کوچک و کم اهمیت)
- تغییرات رفتاری (زودرنجی، کج خلقی، لجبازی، رفتار بی ثبات، پرخاشگری، اعصاب ضعیف یا چسبندگی)
- بی خوابی
- شب ادراری
- کابوسهای شبانه و پریدن از خواب
- کاهش اشتها
- امتناع از رفتن به مدرسه
- جمع کردن چیزهای غیر عادی و بی ارزش
- ناتوانی در استراحت کردن
- بوجود آمدن ترس های جدید یا بازگشت ترسهای گذشته (ترس از از تاریکی، تنها بودن، ترس از غریبه ها)
- خارج شدن از خانواده یا دوستان
- سختی در تمرکز
- ناتوانی کلی در کنترل پاسخ های احساسی و عاطفی
نشانه های جسمانی استرس و اضطراب
- سردرد
- حالت تهوع
- دل درد
- بیمار شدن های پی در پی به علت ضعف سیستم ایمنی (در هنگام اضطراب و استرس به دلیل ترشح مکرر هورمون کورتیزول که هورمون استرس است به مرور بدن دچار ضعف سیستم ایمنی می شود، به همین دلیل کودکان استرسی سیستم ایمنی ضعیفی دارند و مدام مریض می شوند)
تاثیر استرس بر مغز در دوران کودکی
مغز در دوران کودکی در حال رشد است و استرس می تواند در روند رشد اختلال ایجاد کند.
همچنین رویارویی با استرس در دوران کودکی سبب می شود مدارها و انتقال دهنده های عصبی مرتبط با اضطراب در فرایند رشد، دچار حساسیت افراطی شوند.
چگونه با اضطراب و استرس کودکان مقابله کنیم؟
- دلسوز خود باشید و این را بدانید که شما دلیل اضطراب کودکتان نیستید، بنابراین از سرزنش کردن خودتان خودداری کنید و با آرامش خاطر برای بهبود فرزندتان برنامه ریزی کنید.
- نیاز است که محیط آرام و بدون تنشی را برای خودمان و کودک فراهم کنیم.
- مراقب فعالیت های روزانه ی خودتان و همچنین آرامش خودتان باشید، کودکان به پدر و مادر خود به عنوان الگو نگاه می کنند، بنابراین شرایط روحی شما تاثیر زیادی در وضعیت روانی کودکتان دارد.
- با کودک خود همدلی کنید.
- از موقیعت های استرس زا اجتناب نکنید، در طولانی مدت، اجتناب از موقیعت های اضطراب آور به تشدید این مشکل کمک می کند بنابراین سعی کنید کودک را به طور تدریجی با ترس هایش مواجه کنید.
- به جنبه های مثبت کودک توجه کنید و محبت و تشویقتان را در اختیار کودک قرار دهید.
- در هر شرایطی به کودک خود توجه نشان دهید و به او بفهمانید که کنارش هستید و از او مواظبت می کنید.
- انتظارات واقع بینانه از کودک خود داشته باشید.
- کودکتان را به ورزش کردن تشویق کنید.
- ساعات خواب خود و کودکتان را تنظیم کنید.
- کودکتان را تشویق کنید تا در مورد احساسات خود صحبت کند (از او بپرسید چه چیزی تو را مضطرب و نگران می کند، سپس درباره ی آن موضوع صحبت کنید).
- در مورد احساسات خود با کودک صحبت کنید (من به تو حق می دهم از دست دوستانت ناراحت باشی).
- به کودک خود برای حل مشکلاتش کمک کنید (کودک را به ارائه راه حل تشویق کنید، این کار باعث می شود کودک در رفع مشکلاتش مشارکت کند و این مشارکت میزان اعتماد به نفس کودک را افزایش می دهد).
- درست کردن جعبه ی نگرانی (برای نوشتن نگرانی ها و تجربه کردن نگرانی ها)
- با کودک خود تمرین های ریلکسیشن را برای کاهش و درمان استرس، انجام دهید.
با استفاده از راه های ذکر شده می توان میزان اضطراب و استرس کودکان را کنترل کرد ولی در مواقع شدید نیاز هست که حتما به روانشناس کودک مراجعه کنیم تا شرایط ارزیابی دقیق کودک را فراهم کنیم.
