کابوس های شبانه و دلایل بروز این اختلال

کابوس های شبانه گاهی اوقات فقط یک خواب بد است. این کابوس‌ها در واقع تصاویر مستقل و متناقض همراه با واکنش عاطفی اندک از طرف بیننده خواب است.

کابوس های شبانه می‌توانند منجر به ایجاد احساس ترس، وحشت و اضطراب در فرد شوند. بیدار شدن فرد و داشتن یک واکنش حسی آزاردهنده از جمله بی‌خوابی، مشکلات چرخه خواب (اختلال خواب) یا حتی پریشانی در طول روز نیز از جمله دیگر اختلالاتی است که ممکن است در اثر کابوس های شبانه در فرد ایجاد شود. در برخی از موارد تب، بیماری یا رژیم غذایی نامناسب نیز می‌تواند منجر به دیدن کابوس های شبانه شود.

خواب دیدن امری طبیعی است. به طور میانگین، مردم بیش از دو ساعت از شب را خواب می بینند. اما کابوس معمولا در ساعات ثانویه خواب REM یا خواب با حرکات سریع چشم اتفاق می افتد.

برخی از محققان رویاهای منفی را “تکرار تهدیدها” می نامند. منظور از این اصطلاح آن است که بیش‌تر افراد تهدیدهای احتمالی را که در زندگی واقعی با آنها روبرو می شوند در کابوس های شبانه در ذهن خود تکرار می کنند. به همین دلیل است که اغلب افراد هنگامی که از کابوس های شبانه بیدار می شود تصاویر و محتوای خواب خود را به خوبی به یاد می آورند.

گروهی دیگر از محققان معتقدند که مردم حین خواب حوادث ناراحت کننده ای که در طول روز برایشان اتفاق افتاده است را در ذهن خود کاوش می کنند. از این رو بیش‌تر کابوس های شبانه مربوط به استرس است.

با این حال، اگر کابوس ها آنقدر تکرار شوند که در عملکرد فرد اخلال ایجاد کنند، فرد ممکن است دچار اختلال کابوس باشد. اختلال کابوس های شبانه در بین دختران بیشتر از پسران رایج است که وقوع آن معمولا قبل از 10 سالگی شروع می شود.

کودکان و نوجوانان بیش‌تر در معرض ابتلا به کابوس های شبانه هستند و شیوع آن در بزرگسالان به مراتب کمتر است. حدود نیمی از افراد بالغ، کابوس های شبانه را در طول زندگی خود تجربه می کنند.

بدن طی خواب، مراحل مختلفی را از خواب سبک تا خواب عمیق REM طی می‌کند. خواب REM از طریق سیگنال های pons مغز، که در پایه مغز قرار دارد اتفاق می افتد. pons مغز در واقع جایی است که سیگنال هایی برای خواب REM و سیگنال های قطع ارتباطات نخاعی از آن منشا می گیرد.

به همین دلیل بدن هنگام خواب عمیق حرکت نمی کند. اما اگر Pons این سیگنال ها را خاموش نکند، فرد ممکن است رویای خود را از نظر جسمی نیز عملی کند. به عنوان مثال اگر فرد در کابوس در حال دویدن باشد، ممکن است واقعا شروع به دویدن کند.

علائم کابوس های شبانه

علائم و نشانه‌های کابوس های شبانه که توسط DSM-5 طبقه بندی شده است، عبارت است از :

• تکرار شدن خواب های طولانی، پریشان کننده و خواب‌هایی که آنها را به خوبی به یاد می آوریم. این خواب‌ها عموماً در زمینه فرار از تهدیدها برای زنده ماندن، داشتن امنیت و حفظ جسم و جان هستند. کابوس‌ها اغلب در نیمه دوم قسمت اصلی خواب اتفاق می افتند.
• هنگام بیدار شدن از رویاهای پریشان کننده، فرد به سرعت هوشیار می شود.
• اختلال خواب باعث پریشانی و زجر قابل توجهی در زمینه‌های اجتماعی، کاری یا سایر حوزه‌های مهم عملکردی می‌شود.
• علائم کابوس به اثرات فیزیولوژیکی یک ماده، به عنوان مثال اعتیاد به مواد، یا یک دارو مرتبط نیست.
• وجود همزمان اختلالات روانی و پزشکی و دیدن خواب‌های پریشان کننده که در ارتباط با همین اختلالات است.

همانگونه که پیش‌تر نیز به این موضوع اشاره شد، کابوس های شبانه در کودکان و نوجوانان بیشتر و در بزرگسالان کمتر اتفاق می‌افتد. البته نیمی از بزرگسالان نیز کابوس های شبانه را در طول زندگی خود تجربه کرده‌اند. در این میان اختلال کابوس های شبانه در زنان بیشتر از مردان ممکن است اتفاق بیفتد.

البته اگر این اختلال در دوره‌های موقتی اتفاق بیفتند، نیازی به درمان ندارند. کابوس های شبانه ممکن است با وقایع آسیب زا یا نامطلوب، خواب نامنظم، کمبود خواب و خستگی ناشی از مسیرهای پروازی طولانی (jet lag) افزایش یابند.

حدود یک درصد از بزرگسالانی که کابوس های شبانه مکرر را تجربه می کنند و به همین دلیل دچار اختلال خوب می‌شوند، باید به دنبال درمان باشند. این افراد ممکن است از نداشتن عملکرد مناسب در محل کار، مدرسه یا در محیط خانه رنج ببرند.

علل کابوس های شبانه

علت کابوس های شبانه با توجه به آنچه در DSM-5 فهرست بندی شده است، به شرح زیر است:

• اضطراب و استرس از دلایل عمده کابوس های شبانه هستند.
• تروما (ضربه جسمی یا روحی) یا حوادث ناراحت کننده مانند مرگ یک عزیز
• به هم خوردن نظم خواب، کمبود خواب، خستگی ناشی از پروازهای طولانی مدت هوایی، بیماری و تب
• عوارض جانبی یک دارو یا درمان خاص
• دارو یا ترک دارو مانند قرص خواب
• مصرف الکل یا ترک آن
• اختلال تنفس در هنگام خواب مانند آپنه خواب
• اختلالات خواب مانند ناركولپسی یا اختلال اضطراب در خواب
• غذا خوردن با فاصله کمی قبل از ساعت خواب

درمان کابوس های شبانه

درمان کابوس های شبانه نیز با توجه به آنچه که در DSM-5 به آن اشاره شده است، می‌تواند به صورت‌های زیر انجام گیرد.

• اگر دچار استرس مزمن هستید، حمایت از طرف دوستان و نزدیکان می تواند به شما کمک کند.
• شاهد یک اتفاق تلخ بودن و یا تجربه آن ممکن است سایر زمینه‌های عملکردی شما را تحت تأثیر قرار دهد. در چنین شرایطی مشاوره با یک متخصص بهداشت روان توصیه می شود.
• به اشتراک گذاشتن احساسات خود با خانواده، دوستان و یا یک درمانگر ممکن است به شما در مقابله بهتر با وقایعی که برای شما ایجاد ناراحتی می‌کنند، کمک کند.
• در شرایط خاصی ممکن است سلامت جسمی شما نیاز به توجه داشته باشد. در این حالت ورزش منظم و تداوم در رعایت بهداشت و خواب کافی مفید است. با انجام فعالیت های بدنی، ممکن است سریعتر بخوابید و از خواب عمیق تری لذت ببرید.
• یادگیری نکات مفیدی در زمینه آرامش درمانی برای کاهش تنش عضلات و کاهش اضطراب نیز برای درمان کابوس های شبانه موثر است.
• در برخی موارد ممکن است لازم باشد تا در مورد داروهای تجویزی با پزشک متخصص مشورت کنید. ممکن است نیاز به قطع دارو و امتحان کردن گزینه های دیگر داشته باشید.
• استفاده از آرامبخش‌ها، الکل، کافئین و سایر محرک‌ها را به ویژه در هنگام خواب ترک کنید.

کابوس های شبانه در برخی از موارد زود گذر هستند. اما اگر بیش از یک هفته است که دچار کابوس های شبانه می‌شوید، بهتر است با پزشک متخصص خود تماس بگیرید. زیرا ممکن است به بررسی سابقه پزشکی و معاینه بدنی نیاز داشته باشید.

در ادامه سوالاتی را برای شما گردآوری کرده‌ایم که مربوط به تاریخچه پزشکی هستند:

• آیا الگوی زمانی مشخصی مرتبط با کابوس های شبانه شما وجود دارد؟
• آیا دچار کابوس های شبانه مکرر می‌شوید؟
• کابوس‌ها در نیمه اول شب رخ می دهند یا نیمه ی دوم؟
• آیا ناگهان کاملاً از خواب بیدار می شوید؟
• آیا بعد از کابوس احساس ترس و اضطراب شدید می کنید؟
• آیا تصاویر و صحنه های موجود در کابوس را به یاد دارید؟
• آیا اخیراً بیمار شده اید؟
• آیا تب داشتید؟
• آیا به تازگی یک واقعه استرس زا را تجربه کرده‌اید؟
• آیا الکل مصرف می‌کنید؟
• آیا داروی خاصی مصرف می کنید؟
• آیا مکمل های طبیعی مصرف می کنید؟
• آیا علائم عصبی دیگری نیز دارید؟

معاینه فیزیکی مرتبط با کابوس های شبانه ممکن است شامل ارزیابی های عصبی و روانشناختی، آزمایش خون، نوار مغزی یا EEG و همچنین تست‌هایی برای عملکرد کبد و تیروئید باشد.

در صورت رد همه علل احتمالی فوق، ممکن است لازم باشد تا ارزیابی‌های چندگانه‌ای توسط متخصص خواب انجام شود. آزمایشی که برای تشخیص اختلالات خواب استفاده می شود.

چند نکته مهم برای بازیابی خواب وجود دارد:

• یک روتین و یا برنامه منظم برای الگوهای خواب و بیداری خود تنظیم کرده و آن را رعایت کنید.
• خوابیدن در یک ساعت معین می تواند کمک کننده باشد.
• صبح ها بعد از بیداری در تخت‌خواب نمانید.
• مصرف کافئین و الکل را محدود کنید.
• مصرف سیگار را ترک کنید.
• قبل از خواب خود را ریلکس کنید.
• به صورت روزانه ورزش کنید.
• صبح‌ها زود از خواب بیدار شوید.
• در دمای خنک تر بخوابید.