همه آنچه که درمورد اختلال وسواس (OCD) باید بدانیم

اختلال وسواس یا همان OCD یکی از انواع اختلالات روانی که زندگی را برای افراد مبتلا بسیار دشوار می‌کند. اختلال وسواس نیز مانند سایر بیماری‌ها مانند افسردگی یا اضطراب در صورت تشخیص به موقع قابل درمان است. بنابراین داشتن اطلاعاتی در مورد آن می‌تواند نقش موثری در تشخیص به هنگام و درمان آن داشته باشد.

برنامه‌­های تلویزیونی و فیلم­‌ها باعث شده است که ذهن مردم برداشت­‌های نادرستی از اختلال روانی داشته باشد. فرهنگ عمومی نیز اغلب زندگی با اختلال روانی را ساده و بی‌اهمیت یا کاملا اشتباه جلوه می‌­دهد. اختلال وسواس فکری – عملی هم از این قاعده مستثنی نیست.

دانش و درک بسیاری از افراد نسبت به OCD برگرفته از برنامه­‌های محبوب تلویزیونی، مانند The Big Bang Theory و Monk است. درنتیجه، شاید اختلال وسواس یا OCD یکی از انواع اختلالات روانی باشد که بیشتر از بقیه نسبت به آن اطلاعات نادرست داریم.

تعریف اختلال وسواس یا OCD

در ابتدا اجازه دهید تعریف روشنی از اختلال وسواس یا OCD داشته باشیم. موسسه­‌ی ملی سلامت روان OCD را این­گونه تعریف می­‌کند:

اختلالی شایع، مزمن و طولانی­ مدت که فرد در آن دچار افکار (وسواس فکری) و رفتار (وسواس عملی) غیر قابل کنترل و مکرر می­‌شود و احساس می‌­کند باید چندین بار این افکار و رفتار را تکرار کند.

البته این وسواس ممکن است روی هر چیزی متمرکز شود. اما در اغلب موارد، وسواس عملی مستقیما به وسواس فکری مربوط است. به عنوان مثال اگر فرد نسبت به امنیت عزیز خود وسواس فکری داشته باشد، احساس می­‌کند باید هر ده دقیقه یک بار به او پیام دهد تا از سلامت او اطمینان پیدا کند.

اختلال وسواس فقط حول محور تمیزی نمی‌­چرخد!

برخی به اشتباه باور دارند اگر کسی دچار OCD است، بیش از اندازه تمیز و مرتب است. اما واقعیت این‌طور نیست. با این­که بسیاری از وسواس‌­های فکری و عملی به تمیز بودن مربوط است، مانند شستن بیش از حد دست­‎ها در افرادی که وسواس میکروب دارند.

اما در بسیاری از افراد نیز این اختلال به شکل متفاوتی بروز می‌کند. وسواس فکری در هر یک از افراد مبتلا به OCD منحصر به فرد است. به­ علاوه، اگر کسی به مرتب بودن خانه یا آپارتمان خود اهمیت زیادی می­‌دهد لزوما به این معنی نیست که او OCD دارد.

آیا اختلال وسواسی قابل درمان است؟

اختلال OCD زندگی بیمار و اطرافیان او را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما این بدان معنا نیست که نمی­‌توان به این افراد کمک کرد. برای درمان بیماران مبتلا به این اختلال ابتدا باید از نوع خاصی از درمان شناختی – رفتاری به نام تکنیک مواجهه یا جلوگیری از پاسخ (ERP) و یا مصرف دارو بهره گرفت.

در ERP، بیمار تحت نظارت متخصص، با عواملی که باعث تشدید افکار وسواس‌­گونه‌اش می­‌شود روبه­‌رو خواهد شد. سپس از او خواسته می‌شود تا تلاش کند اضطراب خود حین مواجهه با این محرک­‌ها را کاهش دهد. به این ترتیب مجبور به انجام عمل وسواس‌­گونه نمی‌شود. استفاده از داروهای مهارکننده­‌ی باز جذب سروتونین (SSRIs) در کنار ERP روشی موثر برای درمان این بیماری است. اکنون حدود سه دهه است که این روش‌ها و داروها تاثیر مثبت خود را بر روی بیماران مبتلا به OCD نشان می‌دهند.

سایر روش‌های درمان اختلال وسواس

هر چند روش درمانی  SSRIs و ERP روی درصد زیادی از بیماران مبتلا به اختلال وسواس جواب می­‌دهد، اما برای برخی از آن‌ها کارساز نیست. خوشبختانه، روش­‌های دیگری نیز برای درمان این اختلال وجود دارد. تحریک مغناطیسی مغز (Deep TMS) یکی از این روش‌ها است. این روش یکی از راهکارهای غیرتهاجمی است و طبق شواهد اثرات جانبی کمی دارد.

در روش تحریک مغناطیسی مغز، جریان الکترومغناطیسی از طریق کلاه به قسمت­‌های خاصی از مغز، که به گفته­‌ی دانشمندان به اعصاب OCD مربوط است، فرستاده می‌­شود. بیمارانی که تحت تحریک مغناطیسی مغز قرار می‌­گیرند به مدت شش هفته هر روز باید به روان­پزشک مراجعه کنند.

نتایج به دست آمده از تحقیق روی بیماران مبتلا به اختلال وسواسی حاکی از آن است که شدت علائم در بیمارانی که با روش تحریک مغناطیسی مغز تحت درمان قرار گرفته‌­اند، حدود ۳۰ درصد کاهش داشته است. جالب اینجاست که حتی ۱۰ هفته پس از پایان درمان نیز باز هم از شدت علائم کاسته می‌شود. اگرچه این روش اولین گزینه‌­ برای درمان نیست، ولی برای بیمارانی که با استفاده از سایر روش‌ها درمان نشده‌اند، بسیار موثر است.

آیا تحقیق روی OCD همچنان ادامه دارد؟

از زمانی که اولین داروی مهارکننده‌­ی بازجذب سروتونین در سال ۱۹۸۹ مورد تایید قرار گرفت، جامعه‌­ی روان­پزشکی به لطف تلاش‌­های محققین در سراسر دنیا پیشرفت قابل توجهی در درمان موثر OCD به دست آورد. به ­خاطر این تحقیقات، اثرات جانبی مصرف دارو رو به بهبود است و تکنولوژی­‌های جدیدی مانند تحریک عمقی مغز و تحریک مغناطیسی آن کشف شد.

حقیقت این است که هرچه درک بیش‌تری نسبت به اختلال وسواسی داشته باشیم، روش­‌های درمانی موثرتری نیز برای آن کشف خواهد شد. بنابراین، با این­که امروزه OCD را یک اختلال قابل درمان می­٬دانیم، اما هرچه تلاشمان برای درک بهتر دلایل ابتلای افراد به OCD بیشتر شود، درمان آن نیز در آینده موثرتر خواهد شد.

آیا افراد دچار اختلال وسواسی OCD می­‌توانند زندگی شادی داشته باشند؟

در افراد مبتلا به این اختلال حتی برای کسانی که با مصرف دارو راحت نیستند، روش‌­های دیگری برای درمان وجود دارد. به این ترتیب بیمار دیگر به خاطر علائمی که دارد از پا در نمی­‌آید و روش‌­های مختلفی را برای غلبه بر وسواس و تمرکز بر داشتن یک زندگی سالم و لذت­‌بخش امتحان می‌کند.