علائم، علل و درمان اختلال پانیک

اختلال پانیک به حملات ناگهانی و مکرر هراس آور اشاره دارد. به عبارت دیگر اختلال پانیک عبارت است از حمله ای از ترس و ناراحتی شدید که در طی چند دقیقه به اوج می رسد. در طی این مدت فرد علائم جسمی بسیاری مانند درد قفسه سینه، تپش قلب، تنگی نفس، سرگیجه یا دردهای شکمی را تجربه می کند.

مطابق اطلاعات موجود در DSM-5 گاهی اوقات اختلال پانیک با ترس از دست رفتن کنترل یا مردن همراه است. علائم ممکن است شبیه به سکته قلبی یا سایر بیماری های پزشکی خطرناک باشد. اما اختلال هراس اغلب پس از آزمایش‌های پزشکی یا ویزیت‌های اورژانسی، و پس از بررسی‌های دقیق دیگر تشخیص داده می شود.

اختلال هراس در حدود 2 تا 3 درصد از نوجوانان و بزرگسالان آمریکایی را تحت تأثیر قرار می دهد. این اختلال در زنان دو برابر بیشتر از مردان اتفاق می‌افتد.

هرچند حملات پانیک غالباً در بزرگسالی رخ می دهد‌، اما همه کسانی که یک حمله وحشتناک را تجربه می کنند، لزوما برای همیشه به اختلال پانیک دچار نمی‌شوند.

علائم اختلال پانیک یا هراس

اختلال هراس یا پانیک هنگامی تشخیص داده می شود که فرد حملات غیر منتظره‌ای از وحشت را تجربه کند. البته در صورتی می‌توان گفت شخص مبتلا به پانیک است که حداقل چهار مورد از علامت‌های زیر را داشته باشد:

• تپش قلب، حس ضربان کوبنده در قلب یا افزایش سرعت ضربان قلب
• تعریق
• رعشه یا لرزیدن
• تنگی نفس یا احساس خواب آلودگی
• احساس خفگی
• درد یا ناراحتی در قفسه سینه
• حالت تهوع یا درد شکم
• احساس سرگیجه، عدم تعادل، سرخوشی یا ضعف
• احساس جدا شدن از خود یا واقعیت
• ترس از دست دادن کنترل یا یک عذاب قریب الوقوع
• ترس از مرگ
• تهوع یا احساس سوزن سوزن شدن
• لرز یا گرگرفتگی

علاوه بر این، حمله پانیک پس از یک ماه ترس مداوم ناشی از یک حمله دیگر یا عواقب آن مانند احساس نداشتن کنترل یا تغییر رفتار فرد برای جلوگیری از حمله رخ می دهد. لازم به ذکر است که حمله پانیک نمی تواند ناشی از مصرف مواد، بیماری یا اختلال سلامت روانی دیگری باشد.

علل اختلال پانیک یا هراس

دلایل اختلال پانیک کاملاً شناخته نشده است. اما برخی از عوامل وجود دارند که با این اختلال در ارتباط تنگاتنگی هستند. افرادی که نسبت به اضطراب، عصبی بودن و احساسات منفی حساس هستند، معمولا بیش‌تر در معرض ابتلا به این اختلال هستند.

سوء استفاده جسمی و جنسی در سنین کودکی و همچنین اضطراب جدایی در دوران کودکی یکی دیگر از عواملی است که سبب بروز اختلال پانیک می‌شود. فقدان یا هر عامل استرس زایی می تواند مقدمه ای برای وقوع اولین حمله پانیک باشد. مرگ یک دوست یا یک تجربه خطرناک یا استفاده از مواد مخدر می‌تواند زمینه را برای حمله پانیک فراهم کند. البته ژنتیک نیز نقش موثری در بروز این بیماری دارد.

محققان برای تعیین نقاط خاصی از مغز که درگیر اضطراب و ترس هستند، مطالعات بسیاری را بر روی انسان‌ها و برخ از حیوانات انجام داده‌اند. از آنجا که ترس برای مقابله با خطر صورت می‌گیرد، یک واکنش محافظتی فوری را بدون تفکر آگاهانه القا می کند.

بنابراین می‌توان گفت واکنش ترس با آمیگدال در ارتباط است. آمیگدال نیز ساختاری در عمق مغز است. هرچند آمیگدال نسبتاً كوچک است اما ساختار بسیار پیچیده‌ای دارد. مطالعات اخیر نیز نشان می دهد كه اختلالات اضطراب ممكن است با فعالیت‌های غیرطبیعی داخل آن مرتبط باشد.

درمان اختلال پانیک یا هراس

اختلال هراس به طور مؤثر با داروهای مناسب و درمان به موقع خوب می شود. درمان مناسب توسط یک متخصص می تواند با کاهش دادن علائم یا ترس‌های مربوط به حمله، باعث کاهش یا جلوگیری از حمله پانیک شود. در برخی از مراحل درمان احتمال عود این بیماری نیز وجود دارد اما در حالت کلی می توان به طور مؤثر آن را درمان کرد.

روش‌های درمانی اختلال پانیک یا هراس

درمان شناختی – رفتاری (CBT) به بیماران یاد می دهد که بین افکار، عقاید و عملکردشان ارتباط برقرار کنند. CBT با تغییر الگوهای تفکر، باعث تسلط فرد بر هر فکری می‌شود که می‌تواند منجر به بروز اضطراب شود. یه این ترتیب فرد از حملات پانیک در امان می‌ماند. درمان اختلال پانیک ممکن است به افراد مبتلا کمک کند تا:

• دیدگاه‌های تحریف شده در مورد عوامل استرس زای زندگی، مانند رفتار دیگران یا وقایع زندگی را بهتر درک کند و با آن کنار بیایند.
• بیاموزند که با تشخیص و جایگزینی افکار مثبت به جای افکار استرس آور، احساس درماندگی خود را کاهش دهند.
• روش‌های مدیریت استرس و آرامش را یاد بگیرند تا در بروز علائم به آنها کمک کند.
• حساسیت زدایی منظم و قرار گرفتن در معرض درمان را به طور منظم در برنامه خود قرار دهند.
  دراین روش از آنها خواسته شده ریلکس کنند، سپس همه مواردی را که باعث اضطراب می شود، از ریز تا درشت تصور کند.
  قرار گرفتن تدریجی در معرض وضعیت واقعی زندگی توانسته است به مردم کمک کند تا بر ترس خود غلبه کنند.

داروهای مفید برای اختلال پانیک

بسیاری از داروها برای رفع اختلال پانیک مؤثر هستند. داروهای ضد افسردگی یکی از دسته داروهایی است که باید برای چند هفته برای از بین بردن علائم مصرف می شوند.

مهارکننده های برداشت انتخابی سروتونین یا SSRIها از طریق یک پیام رسان شیمیایی به نام سروتونین در مغز فعالیت می کنند. SSRI هایی که معمولاً برای اختلال هراس تجویز می شوند عبارتند از: فلوکستین (پروزاک)، سرترالین (زولوفت)، اسیتالوپرام (لکساپرو)، پاروکستین (Paxil) و سیتالوپرام (سلکسا).

SSRI ها همچنین در درمان اختلال هراس در شرایطی که همراه با اختلال وسواس، فوبیای اجتماعی یا افسردگی است، به کار می روند. هنگامی که بیماران برای اولین بار SSRI مصرف می کنند، ممکن است در ابتدا حالت تهوع، خواب آلودگی، اسهال یا عوارض جانبی جنسی را تجربه کنند. اما به مرور زمان علائم فروکش می کنند.

تنظیم دوز یا جایگزین کردن با یک SSRI دیگر نیز ممکن است این مشکلات را برطرف کند. بیمار باید در مورد تمام عوارض یا نگرانی های خود با پزشکش صحبت کند تا هر گونه تغییر لازم در دارو ایجاد شود.

بنزودیازپین ها، از جمله آلپرازولام (Xanax) و لورازپام (آتیوان) نیز ممکن است برای بیمارانی تجویز شوند که علائم حادتری از اختلال پانیک را تجربه می‌کنند. این داروها علائم را به سرعت کاهش می دهند و عوارض جانبی کمتری دارند. اما استفاده مکرر ممکن است منجر به وابستگی به دارو شود. این داروها برای بیمارانی که سوء مصرف الکل یا اعتیاد به مواد مخدر دارند، استفاده نمی شود.

هنگام مصرف دارو، لازم است به بیماران درباره عوارض جانبی احتمالی، دلایل منطقی در مورد نوع داروی تجویز شده و سایر داروها یا موادی که ممکن است با اثرات داروها تداخل داشته باشد، آموزش‌هایی ارائه شود. قبل از قطع مصرف داروی تجویز شده نیز باید با پزشک متخصص مشورت کرد.