عزت نفس

عزت نفس چگونه شکل می گیرد؟

خدمات تن دار نیک
  • مرجع آزمون های آنلاین رایگان
  • شخصیت، ازدواج، روابط، آسیب شناسی
  • فردی، شغلی، تحصیلی، سازمانی و ...
  • ارائه آموزش های صوتی و تصویری
  • ارائه مطالب علمی و روان شناسی
  • گروه سنی کودکان تا بزرگسالان

تاب آوری، استقامت و پایداری غالبا تعاریفی در جهت توانمندسازی وجوه انسانی محسوب می شوند. درمانگران حوزه ی انسانی همواره مراجعین خود را به سمت و سوی ایجاد و ارتقا مفاهیمی از این دست سوق میدهند و سعی در کاستن نمودهای آسیب پذیری فرد و تقویت نشانه های قدرتمندی در عملکرد افراد دارند. اما من توصیه ی دیگری به ایشان دارم، همواره آسیب پذیر باشید و آن را در عمق جان خویش احساس کنید. در ذهن نگه داشتن «من آسیب پذیر» نه تنها موجب ترس و ناکامی نمی شود بلکه استفاده ی بالغانه از آن فرد را از مواجهه ی دوباره و چندباره ی موقعیت تنش زا می رهاند.

برای درک بهتر ضروری است آسیب هایی که منبع بیرونی دارند و فرد هیچ دخل و تصرفی در پدید آوری و دوام آنها ندارد را از آسیب های وابسته به خود که مستقیم عواقب انتخاب های فرد به شمار می آیند، تفکیک کنیم

 به این معنا که برخورداری از مهارت های مقاومت و تحمل در برابر تنش های بیرونی همان قدر لازم و کارآمد هستند که داشتن این خصیصه ها در تعاقب با رفتارها و انتخاب هایی که فرد به شخصه مسئول آن بوده است، مخرب و ناکارآمد به حساب می آیند.

 فردی که در سالهای اولیه ی زندگی خود، تجربیات ناخوشایندی از قبیل طردشدگی، محرومیت نوازشی، تحقیر و سرزنش را در حافظه ی خود ثبت و بایگانی کرده است. ، گویی رنج را جزئی معمول و جداناشدنی از روزگار خود می شمارد چه بسا خود را لایق شرایط عاری از مشقت نمی داند و با آنکه این رنج را با تمام وجود احساس می کند و همراه خود می کشد، اما گویی تصور سرنوشتی بی رنج و یا دست کم کاهنده از سختی دور از تصور اوست؛ چه بسا در انتخاب های آینده ی خود مصونیت از درد و رنج را حق خود ندانسته و بدون در نظر گرفتن عواقب و آسیبی که در انتظار اوست، تصمیماتی می گیرد و انتخاب هایی می کند که منجر به آسیب های دیگری می شود که فرد گویی هنوز تحمل آن را دارد و درست در همین جاست که من با این میزان از تحمل و تاب آوری مخالفت می کنم.

از مراجعینی مثال میزنم که در هنگام اتخاذ تصمیم نادرست و تکانشی – با آنکه پیش بینی عواقب تنش زا و ناکارآمد تصمیمشان برای آنها روشن است- گویی قادر نیستند خودشان را در قاب آینده متصور شوند که چگونه در تلاطم رنجی که ریشه در انتخاب هیجانی امروز آنها دارد، غوطه می خورند.

آنها تحمل آسیب را دارند، از آن فرار نمی کنند، اجتناب نمی کنند، دوری نمی کنند، پیشگیری نمی کنند. اغلب از آنها می پرسم هنگامی که این فکر هیجانی و ناکارآمد را عملی کردی و با اینکه پیشتر نیز در انتخابی مشابه شکست و رنج را تجربه کرده ای، چگونه باز تن به این انتخاب میدهی؟

آنها در پاسخ به من می گویند: نمی دانم، نهایت یک اتفاقی خواهد افتاد و می دانم که رنج خواهم برد.

 از خود سؤال می کنم که چطور است که این فرد هیچ درسی از مشقت پیشین به یاد نمی آورد؟

 آنها قوی هستند، قدرتی مخرب و بد کار کرد. ابزاری قلدرانه که شاید زمانی در روزهای کودکی تنها ابزار ایشان بوده و حالا این ابزار و اپس مانده، این تحمل کاذب به آنها مجال لذت بردن از آسیب پذیری را نمی دهد.

و این عملکرد دقیقا نقطه ی مقابل افرادی است که از آسیب دیدن دوباره اجتناب می کنند زیرا که موقعیت رنج را در شأن و یا بهتر بگویم در توان خود نمی بینند و در واقع از تصور هیبت خویش در قاب استیصال بیزارند.

 از این مراجعین شنیده ام که با وجود فشار و اضطرابی که در شرایط کنونی خویش تجربه می کنند، در نهایت صراحت و قاطعیت اظهار میدارند: دیگر محال است بار دیگر خود را در شرایط رنج دیدگی قرار دهم، تحمل تجربیاتی که در انتخاب پیشینم داشتم از توانم خارج است و هرگز با انتخابی مشابه دوباره خود را در آن تنش گرفتار نمی کنم.

البته بر هیچ درمانگری پوشیده نیست که انتخاب های ناکارآمد انسانها متأثر از عوامل گوناگونی از قبیل تعارضات درونی، اجتناب از تنش و اضطراب، عدم مهارت تصمیم گیری و مقابله با هیجان و موارد بیشمار پنهان و آشکار دیگری است که در طول عمر علم روان شناسی بارها و بارها از طرف نظریه پردازان با رویکردهای مختلف مورد بررسی قرار گرفته شده است. در این بین متخصصان -مخصوصا فعالان در حیطه ی تئوری انتخاب – همواره توجه خود را بر مسئولیت پذیری مراجع در برابر انتخاب های خود معطوف داشته اند؛ اما من به دفعات شاهد قاطعیتی شگفت آور از سوی مراجعان بوده ام که با نگاهی سرد و مسخ شده اظهار داشتند که نه تنها عواقب انتخاب ناکارآمد خود را می دانم بلکه آن را پذیرفته و تن به تجربه ی آسیب زای آینده خواهم داد.

 به ظن من آنها در آن لحظه ی خاص قادر به ذهنی کردن رنج خود در آینده و بازسازی آن در زمان حال و متعاقبا پیشگیری از آن هیجان دردناکی که در انتظار آنهاست، نیستند.

 تمایل دارم با ذکر مثالی ساده به مفاهیم روشن تری در این باب دست یابیم:

 فردی را در نظر بگیریم که در شهری با آب و هوای نسبتا متعادل سکونت دارد و به دلایل مختلف – که همانا انگیزه های ناخودآگاه فرد برای انتخاب است – تصمیم به نقل مکان به سرزمینی سرد و بی آب و علف را گرفته است. بعد از مدتی اقامت در آن شرایط دشوار خسته، درمانده و بیمار بازمی گردد. پس از گذشت چند ماه باز به دلایل مختلف اقدام به گرفتن بلیتی دیگر به س رزمینی یخبندان و بدون امکانات می کند. با علم بر اینکه همانند تجربه ی پیشین، انتخاب وی منجر به مواجهه با شرایط سختی خواهد شد که بیماری، سرمازدگی و گرسنگی را در پی خواهد داشت. مگر تجربه ای پیشین به قدر کافی دشوار و گزنده نبود که دوباره قصد تکرار آن را دارند؟ آیا این فرد هیچ تجربه ای از «من آسیب دیده» که در سفر قبلی رنج دید، به همراه ندارد؟ چطور در مواجهه با دردی که کشید و قلبی که یخ زد و خاطره ی تلخی که بر جانش نشست، از تجربه ی دوبارهی آسیب دیدگی اجتناب نمی کند؟ در برخورد با این افراد متوجه قدرت و پایداری انکارناپذیری می شویم که هرچند ابزاری است زهوار در رفته و در شرایط حاضر ناکارآمد، اما هنوز برای فرد مقابله ای ارزشمند تلقی شده و حتی آن را در خود تقویت می کنند. در صورتی که شتافتن انتخابی به سمت هسته ی رنج و اجتناب نکردن از آسیب دیدگی مجدد، نه تنها ارزشمندی برای آنها به همراه نمی آورد بلکه نمود بارزی از عدم عزت نفس و وجود احساسات ناخوش نسبت به خود محسوب می شود.

 

منبع
روان بنه
نمایش بیشتر

ریحانه نصر اصفهانی

کارشناس ارشد روان شناسی بالینی

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا
error: