راه های کنار آمدن با احساس حقارت

احساس حقارت و یا احساس کهتری از جمله عواطف و احساس‌هایی است که هر فرد در زندگی روزمره خود به شکلی آن را تجربه می‌کند و تقریباً تمامی افراد بشر بیش و کم با این احساس درگیرند. بنابر اصول و قواعد روانشناسی فردی آدلر، هر گونه برخورد و اقدامی که غرور ذاتی و اعتماد به نفس یک فرد را از او سلب کند می‏ تواند عامل رشد احساس حقارت باشد.

این احساس از طرفی آدمی را برمی‌انگیزد تا به تکامل خویش و راهکارهای رسیدن به آن، بیندیشند. اما اگر انسان در زندگی روزمره خود با شکست مواجه شود و خواسته‌های او برآورده نشود و با حوادث ناگوار برخورد کند، آن گاه این حس حقارت به عقده حقارت تبدیل می‌شود. در این صورت تبعات و آثار نامطلوبی در فرد و جامعه از خود به جای خواهد گذشت. داشتن نقص حقیقتاً بد نیست. اما احساس عدم امنیت در ما باعث می شود فکر کنیم که آنها بد هستند.

آثار و نشانه‌های عقده حقارت

زمانی که عقده یا همبافت حقارت در فرد شدت یافت، او برای کاهش و پیش گیری از خطرهای احتمالی آن به مکانیزم‌های دفاعی جبران، متوسل می‌شود. حال گاه جبران، واقعی و حقیقی است که موجب کاهش این حس و دست یابی به تعادل می‌گردد. ولی در بسیاری از موارد، جبران‌ها، انحرافی و کاذبند که در این صورت احساس حقارت در یک دور باطل، نه تنها کاهش نمی‌یابد، بلکه به صورتی ویرانگر و مخرب تشدید می‌گردد.

هنگامی که احساس حقارت بر ضمیر پنهان شخصی نقش ببندد، بازتاب آن در چگونگی روابط و مناسبات او با دیگران و خودش ظاهر می‏شود. این آثار عبارتند از:

• افراد مبتلا به این حس، وقتی نتوانند خود را مسلط و برتر سازند درصدد استفاده از تخریب دیگران برمی‌آیند. به ویژه نسبت به کسانی که در دل کدورتی دارند، حساسیت بیشتری نشان می‌دهند. در این راستا از هر نوع تهمت، غیبت، استهزا، اسناد القاب بد، شایعه پراکنی و دروغ پردازی ابایی ندارند، و با ابزارهای آلوده، به تخریب و تضعیف دیگران می‌پردازند.
• افراد مبتلا به این حس گرفتار عدم اعتماد به نفس، وابستگی شدید، عدم اتکا به خود، خودباختگی و بی‌هویتی می‌شوند. این صفات در دوران مختلف زندگی از طفولیت تا کهنسالی در هر زمان به تناسب سن و سال آنها ظهور می‌نماید.
• انسان در اثر ابتلا به عقده حقارت دچار بیماری کبر و خودبرتربینی می‌شود، به مردم بی اعتنا می‌شود، تجاوز می‌کند، به عصیان و طغیان می‌گراید، مردم را به حساب نمی‌آورد و اصول اخلاقی را رعایت نمی‌کند.
• فرد سعی می‌کند خود را در ظاهر به گونه‌ای غیر از آنچه که هست نشان دهد. حقارت خود را کتمان کرده و به خودنمایی افراطی روی می‌آورد.
• افراد مبتلا به این حس دست به هر کاری برای مطرح ساختن خود می‌زنند ولو آن کار به نابودی آنان ختم شود.
• فـرد به علت حقارت می‌اندیشد که کسی مشتاق ارتباط با او نیست و او دائم در حال تحمیل کردن خود به دیگران است.
• شخص حقارت زده مرتب از دیگران می‌رنجد زیرا فکر می‌کند که آنها با رفتار و جملات خود در پی آزار او هستند.
• او جهان را محیطی ناامن می‌یابد که باید در برابر آن همیشه حالت دفاعی داشت.
• عقده حقارت فرد را به سمت رو آوردن به کام‌جویی‌های موقت می‌کشاند.
• فرد تلاش سخت و پیگیر برای هدف‏‏ های نامعین، بیهوده و غیرعقلانی می‌کند.
• مد پرستی و دقت و وسواس در آراستگی ظاهری و رفتارهای مبالغه آمیز می‌تواند از نشانه‌های عقده حقارت باشد.

راه های کنار آمدن با احساس حقارت

درک کنید که داشتن همه چیز به این معنی نیست که همه مشکلات شما برطرف خواهد شد

خلاص شدن از جوش های غرور جوانی و یا داشتن رابطه به این معنی نیست که شما از شر همه مشکلان خلاص شده اید. شما ممکن است با اجزای مختلف زندگی خود، مانند تصویر بدن، وضعیت ارتباطی، و یا امور مالی، مبارزه کنید، اما زمانی که آنها را همه چیز می دانید، خودتان را از دست می دهید. به جای تفکر همه یا هیچ، این اجزا را جزیی از زندگی خود بدانید نه آنچه که شما را تعریف می کند.

کمال گرایی را رها کنید

کمال گرایی باعث می شود زمانی که به امیال و آرزوهای خود دست نیابید، به راحتی افسرده شوید. یاد بگیرید که یک قدم به عقب بروید و تصویر بزرگ تر را ببینید. هنگامی که نسبت به کامل بودن وسواس پیدا کنید، به جزییاتی نوجه می کنید که هیچ اهمیتی ندارد. به ذهن خود آموزش دهید که انعطاف پذیر باشد. همیشه لازم نیست همه چیز جدی گرفته شود. انعطاف پذیری کلیدی است.

خودتان را با دیگران مقایسه نکنید. در عوض، اعمال خود را با رویاهای خود مقایسه کنید

این یک دام مشترک است که فکر می کنید افرادی که به شما نگاه می کنند، متوجه همه چیز می شوند. حتی افراد موفق نیز دارای ناامنی هستند. غیر ممکن است که مانند دیگران شوید، پس تلاش نکنید. اگر تمام وقت خود را صرف نگرانی در مورد اینکه چه کسی نیستید یا چه استعدادهایی دیگران دارند و شما ندارید، بکنید، تمرکز خود را روی مهم ترین موضوع از دست می دهید: خودتان.

فعالانه روی رسیدن به اهدافتان کار کنید. بنابراین وقت خود را برای ایجاد مهارت هایی که برای رسیدن به اهداف خود نیاز دارید، صرف کنید. این امر باعث می شود به کسی که دوست دارید تبدیل شوید و زندگی خود را آن طور که می خواهید بسازید.

دوست نزدیک

گاهی اوقات، برای شخص دیگری آسان تر است تا بهترین ویژگی های ما را ببینند، به ویژه زمانی که احساس حقارت می تواند ادراک ما را تحریف کند. در مورد ناامنی خود صادق باشید و به آنها بگویید که شما نیاز به افزایش اعتماد به نفس دارید.

بر پیروزی های خود تمرکز کنید

همه ما برنده هستیم. شما مجبور نیستید همیشه همه چیز را بدست بیاورید تا بگویید کار بزرگی انجام گرفته است. احساس حقارت باعث ایجاد افکار منفی می شود که دیگر پیشرفت های خود را نمی بینید.

وقتی احساس حقارت تبدیل به عقده می‌گردد

وقتی احساس حقارت تبدیل به عقده گردید، علاوه بر اینکه امکان اصلاح و تبدیل آن به یک قدرت سازنده مشکل خواهد بود. بلکه به قدرت مخربی تبدیل خواهد شد که احتمال دارد شخص را به طرف جنایت و خیانت و خودکشی نیز سوق دهد. پیاژه معتقد است اشخاصی که از عقده حقارت رنج می‌برند، ممکن است کوشش کنند جنبه‌هایی را که موجب ایجاد احساس حقارت در آنها می‌شود، از دیگران پنهان دارند و این احساس را از ذهن خود محو کنند و اصولا سعی داشته باشند وانمود کنند که بالاتر از هر کس دیگر قرار دارند و بسیار متکی به خود و متعهد به نفس می‌باشند.

اما از آنجا که واقعا و باطنا به خودشان اعتماد ندارند، در این تظاهر مبالغه می‌کنند و برای شخصی که دچار عقده حقارت است، دنیا جای ستیز و دشمنی است. حال اگر عقده حقارت باعث غرور یا وحشت ، لاف زدن یا اتکای شدید به دیگران گردد، این فرد هرگز از روابط خود با دیگران راضی نخواهد بود و هر وقت که می‌خواهد به دیگران نزدیک شود به اندازه کافی نسبت به وی همدردی و تفاهم نشان نمی‌دهند.