راه های درمان افسردگی و تسهیل فرآیند بهبود
- مرجع آزمون های آنلاین رایگان
- شخصیت، ازدواج، روابط، آسیب شناسی
- فردی، شغلی، تحصیلی، سازمانی و ...
- ارائه آموزش های صوتی و تصویری
- ارائه مطالب علمی و روان شناسی
- گروه سنی کودکان تا بزرگسالان
قبل از این که بخواهیم در مورد راه های درمان افسردگی صحبت کنیم، باید علائم افسردگی را به خوبی بشناسیم. طبق آمار زنان بیشتر از مردان برای درمان افسردگی، یا هر اختلال روانی دیگری، به پزشک مراجعه میکنند. این در حالی است که درمان افسردگی برای هر فرد مبتلا به افسردگی تا زمان بهبودی و حتی چند ماه بعد که به عنوان استاندارد زمان مراقبت در نظر گرفته میشود ضروری است.
اگرچه گاهی دورههای افسردگی خودبه خود برطرف میشوند. اما این وضعیت ممکن است چندین ماه رنج فیزیکی و روانی، اندوه و بیمیلی به زندگی را به همراه داشته باشد. بنابراین میتواند ضرر زیادی را برای فرد، روابط و کار او به بار آورد. شواهد نشان میدهد هرچه دوره افسردگی طولانیتر باشد، احتمال عود افسردگی با شدت بیشتر در آینده افزایش مییابد. بنابراین یافتن راه های درمان افسردگی برای بهبودی یکی از ضروریات است.
راه های درمان افسردگی بسیار متنوع هستند. از جمله این روشها میتوان به مانند روان درمانی اشاره کرد. هدف از روان درمانی معمولا اصلاح افکار و باورهایی است که به صورت ناخودآگاه زمینه بروز افسردگی را فراهم میکنند. این روش درمان درصدد ارائه راهکارهایی برای کنار آمدن با استرس، تجویز دارو برای تسکین علائمی مانند فکر به خودکشی و تسهیل روشهای روان درمانی (نورومدولاسیون) است.
در روش نورومدولاسیون به منظور بازگرداندن ارتباط موثر بین قسمتهای کلیدی مغز، اعصاب به صورت مستقیم تحریک میشوند. به علاوه، افراد میتوانند با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی خود، از داشتن رژیم غذایی و ورزش ساده گرفته تا ملحق شدن به گروه سرود و تمرین مدیتیشن، به درمان افسردگی کمک کنند.
نتایج به دست آمده حاکی از این است که روان درمانی نیز میتواند دست کم به اندازه مصرف دارو موثر عمل کند. ترکیب این دو روش نیز برای بسیاری از افراد بهترین نتایج را به همراه دارد.
آیا ممکن است افسردگی خود به خود رفع شود؟
هر چند ممکن است دوره افسردگی خود به خود برطرف شود. اما در بهترین حالت این وضعیت چند ماه طول میکشد. در این مدت نیز آسیب قابل توجهی به مغز و زندگی فرد وارد میکند.
به باور متخصصان، التهابی که در اثر افسردگی در مغز رخ میدهد به مرور زمان باعث زوال اعصاب میشود. این چرخه به تغییرات پاتولوژیک در مغز دامن میزند به طوری که بهبود فرد افسرده در آینده دشوارتر خواهد شد.
تحقیق انجام شده بر روی بیماران دچار افسردگی عمده نشان میدهد، 23 درصد از بیمارانی که تحت درمان قرار نگرفتند ظرف سه ماه بهبود یافتند. در حالی که 32 درصد از آنها بعد از 6 ماه بهبود یافتند و 53 درصد بعد از گذشت یک سال کاملا خوب شدند.
احتمال بهبود افسردگی بدون استفاده از راه های درمان افسردگی در کودکان و نوجوانان بیشتر است.
افسردگی چه زمانی به درمان نیاز دارد؟
هر دوره افسردگی که بیشتر از دو هفته طول بکشد، نیاز به امتحان کردم یکی از راه های درمان افسردگی دارد. هر چه قدر هم درمان زودتر شروع شود، برای فرد مبتلا بهتر است.
زیرا بالاترین احتمال بهبودی کامل علائم و پیشگیری از عود افسردگی درصورت درمان زودهنگام اتفاق میافتد. باری که افسردگی بر ردوش فرد میگذارد، آن قدر سنگین است که میتواند اصلی ترین دلیل برای نرفتن به سر کار و پایین آمدن میزان فعالیت شود. این بیماری همچنین تاثیر مخربی روی روابط، زندگی خانوادگی، سلامت جسم و کیفیت زندگی میگذارد.
برای درمان و بهبود افسردگی چهار روش اصلی وجود دارد:
- روان درمانی
- داروهای ضد افسردگی
- نورومدولاسیون
- تغییر سبک زندگی
که هر یک از این روشها به بهبود جنبه های مختلفی از این اختلال میپردازد. درمان افسردگی شدید و مزمن به ترکیبی از روشهای دارویی و درمان شناختی رفتاری بهتر جواب میدهد. نشانه هایی نظیر کاهش کج خلقی، افزایش انرژی، پریشانی کمتر، عادی بودن اشتها، افزایش توانایی تمرکز، بازگشت میل جنسی و داشتن حس بهتر نسبت به خود حاکی از واکنش مثبت افسردگی به درمان است.
افسردگی مقاوم به درمان یعنی چه؟
در صورتی که برای درمان بیمار دارو تجویز شود، پزشک طی ویزیت های منظم میزان تاثیر دارو را از طریق ارزیابی شدت علائم مورد بررسی قرار میدهد. اگر علائم تا 50 درصد کاهش پیدا کرده باشد، یعنی فرآیند بهبود افسردگی به خوبی پیش میرود و بدن بیمار به دارو واکنش مثبت نشان داده است. اما این واکنش کافی نیست.
حتی علائم خفیف نیز اثرات زیانباری را روی مغز میگذارد. بنابراین نه تنها احتمال عود افسردگی را بالا میبرد، بلکه در واقع بروز آن را نیز تسریع میکند. اگر افسردگی نسبت به چند دارو، که به تنهایی یا در کنار سایر داروها مصرف میشود، واکنش نشان ندهد یا عوارضی در پی داشته باشد که غیر قابل تحمل است، میگوییم افسردگی نسبت به درمان مقاوم است.
روان درمانی یعنی چه؟
همانگونه که پیشتر نیز گفته شد تجویز دارو یکی از راه های درمان افسردگی است. دارو علائم افسردگی را تسکین میدهد اما راه درمان آن نیست. افسردگی عمده در اثر عوامل مختلف مانند واکنش به استرس و تجارب و افکار منفی رخ میدهد.
روان درمانی ریشه افسردگی و نحوه پردازش افکار و احساسات در ذهن فرد را هدف قرار می دهد و به افراد کمک میکند تا باورها، عواطف و افکاری را که منجر به بروز افسردگی در آنها شده است بشناسند. به کمک روان درمانی مشکلاتی را که باعث برانگیخته شدن افسردگی میشود یا به تداوم آن دامن میزند، در افراد تشخیص داده میشود.
تراپی افراد را به تجدید نظر در منابع لذت در زندگی وادار میکند و به آنها کمک میکند تا تسلط بیشتری بر زندگی خود داشته باشند. این راهکار به افراد کمک میکند تا روشهای موثرتری را برای کنار آمدن با شرایط پیدا کنند.
این روش نه تنها در تسکین شرایط فعلی افسردگی موثر است، بلکه مانع از بروز مجدد آن هم میشود. تراپیست در درمان شناختی رفتاری به صورت فعال به بیمار کمک میکند تا الگوی افکار منفی را که منجر به بروز افسردگی شده است بشناسد و به چالش بکشد.
فرد به کمک تراپیست وضعیت و احوال خود هنگام هجوم رخدادهای بیرونی یا افکار منفی را توضیح میدهد و روشهای مناسب برای هر موقعیت، از مدیتیشن گرفته تا اصلاح افکار، را کشف میکند.
تحقیقات نشان میدهد بعد از 12 تا 16 جلسه درمان در مطب تراپیست، تاثیرات درمان شناختی رفتاری قابل مشاهده است. این روش برای جلوگیری از عود افسردگی نیز بسیار مفید است.
داروهای ضد افسردگی چه تاثیری دارد؟
سیگنالهای الکتریکی، پیام را از یک سلول عصبی به سلول عصبی دیگر مغز میفرستند. این سیگنالهای الکتریکی با سیگنالهای شیمیایی که در سراسر شکاف کوچک بین سلولهای عصبی به هم متصل شدهاند، در ارتباط هستند.
داروهای ضد افسردگی روی انتقال دهندههای عصبی، مانند نوراپینفرین، سروتونین، دوپامین و … که به گروهی از مواد شیمیایی به نام مونو آمین تعلق دارند، تاثیر میگذارند.
داروهای ضد افسردگی مانند SSRI، میزان انتقال دهنده های عصبی را کاهش یا افزایش میدهد. بنابراین به جای انتقال دهنده عصبی عمل میکنند یا گیرندههایی را که مواد شیمیایی عصبی به آن متصل میشوند، تنظیم میکند.
این تغییرات ممکن است ناشی از تاثیر مواد دارویی باشد اما اصلی ترین منبع بهبود یافتن فرد نیست. زیرا این تغییرات بسیار سریع اتفاق میافتد. اما شش هفته یا بیشتر طول میکشد تا دارو باعث تسکین علائم شود. محققان بر این باورند علت این تاخیر تشکیل پیوند جدید میان سلول های عصبی است که راه را برای انعطاف پذیری ذهنی و رفتاری هموار میکند.
تحقیقات نشان میدهد که 40 تا 60 درصد از بیمارانی که تحت درمان با داروی ضد افسردگی قرار میگیرند، طی 6 تا 8 هفته با بهبود علائم روبهرو میشوند. طبق استانداردهای مراقبتی به محض رسیدن به مرحله بهبودی مصرف دارو باید 4 تا 9 ماه دیگر ادامه پیدا کند.
چه زمانی از کتامین استفاده می شود؟
امروزه در شرایط کنترل شدهای از کتامین نیز، که تا مدتها به عنوان ماده بیهوشی به کار میرفت، برای معالجه افسردگی مقاوم به درمان استفاده میشود.
براین این کار کتامین با دوز مشخص و طی چند ساعت به فرد تزریق میشود. این دارو سریع بسیار عمل میکند، به طوری که ظرف چند ساعت علائم تسکین مییابد. حدود پنجاه درصد از بیماران بعد از یک بار تزریق تا چند روز یا چند هفته از شر علائم خلاص میشوند. این دارو به خصوص برای افرادی که به خودکشی فکر میکنند مفید و بسیار پرکاربرد است. نوع دیگری از کتامین نیز، به نام اسکتامین، به بینی اسپری میشود.
کتامین گلوتامات را، که یک انتقال دهنده عصبی غیر مونوآمین است، مسدود می کند و بدین ترتیب روی عملکرد سایر انتقال دهنده های عصبی تاثیر میگذارد. این دارو عوارضی مانند فشار خون بالا را به همراه دارد که در کنار تاثیر کوتاه مدت آن باعث میشود کمتر مورد استفاده قرار گیرد.
منظور از تحریک مغز یا نورومدولاسیون چیست؟
با افزایش آگاهی درمورد افسردگی، این اختلال کمتر به عنوان نارسایی شیمیایی-عصبی، مثل کمبود سروتونین یا دوپامین، و بیشتر به عنوان مشکل در سیستم عصبی (مشکل در فعالسازی یا تعامل بین نقاط کلیدی در شبکه های عصبی یا اختلال در پردازش محرک احساسات، محرک پاداش یا عملکرد اجرایی) شناخته می شود.
درنتیجه، امروزه روشهای درمانی شامل راهکارهایی که برای هشیار ساختن الکتریکی یا مغناطیسی فعالیت عصب از طریق تحریک اجزای مغز میشود، مورداستفاده قرار میگیرند. تصویربرداری عصبی نشان داده است که فعالیت غیرعادی در شبکه های مغز به قسمت هایی مانند هیپوکامپ، آمیگدال و قشر پیش پیشانی مربوط است.
هدف از نورومدولاسیون تحریک نوروپلاستی است تا باعث ایجاد پیوند عصبی جدید شده و الگوی تازهای را برای فعالیت های عصبی شکل دهد. این امر معمولا انعطاف پذیری ذهنی و رفتاری بیشتری را به همراه میآورد. تحقیقات نشان داده است که این دستگاه به مرور زمان روحیه و حافظه فرد را به طرز قابل توجهی بهبود می بخشد. امروزه ورزشکاران منتخب و سایر افرادی که به دنبال عملکرد بهتر هستند، قبل از انجام تمرین معمولا یک بار تحریک سازی مغزی را انجام میدهند.
تحریک مغناطیسی مغز (TMS)
در این روش، یک یا دو سیم به سر فرد وصل میشود و جریان مغناطیسی به آن وارد میکند تا جریان به بافت های عمیق مغز که منشا بروز افسردگی هستند، برسد. نوع و قدرت جریان الکتریکی در این روش اغلب همان است که در امآرآی مورد استفاده قرار میگیرد. انجام این روش به بیهوشی نیاز ندارد و تحریک مغز طی چند جلسه در مطب دکتر انجام میشود. تقریبا 60 درصد از افرادی که به داروی ضد افسردگی واکنش نشان نمیدهند، با TMS بهطرز قابل توجهی بهبود مییابند یا کاملا خوب میشوند.
اصلیترین روشهای تحریکسازی مغز کدامند؟
- در تحریک مغناطیسی مغز (TMS) یک یا دو سیم به سر فرد وصل میشود و جریان مغناطیسی به آن وارد میکند، تا جریان به بافتهای عمیق مغز که منشا بروز افسردگی هستند، برسد. نوع و قدرت جریان الکتریکی در این روش اغلب همان است که در امآرآی مورد استفاده قرار میگیرد.
انجام این روش به بیهوشی نیاز ندارد و تحریک مغز طی چند جلسه در مطب دکتر انجام میشود. تقریبا 60 درصد از افرادی که به داروی ضد افسردگی واکنش نشان نمیدهند، با TMS به طرز قابل توجهی بهبود مییابند یا کاملا خوب میشوند. - در تحریک جریان مستقیم درون جمجمهای (tDCS)، با قراردادن دستگاهی شبیه هدفون روی سر، جریان ضعیف الکتریکی از جمجمه به قسمتهای مختلف مغز فرستاده میشود. نیت اصلی از انجام این کار هدف قرار دادن قسمتهایی از مغز است که در دقت، درک، یادگیری و حافظه دخیل هستند و روی روحیه تاثیر میگذارند.
- تحریک عمقی مغز، این روش زمانی انجام میشود که افسردگی شدیدا نسبت به درمان مقاوم باشد. در این روش یک دستگاه روی قفسه سینه وصل میشود تا سیگنالهای الکتریکی را به قسمتهای مورد نظر در مغز برساند. این دستگاه مثل پیس میکر برای مغز است.
- تحریک متناوب با امواج تتا (iTBS) نوعی روش غیرتهاجمی تحریک مغز محسوب میشود که برای افسردگی مقاوم به درمان قابل استفاده است.
کدام یک از راه های درمان افسردگی بهتر است؟
متخصصان بر سر این اصل توافق دارند که افسردگی خفیف به روشهای روان درمانی نظیر درمان شناختی و رفتاری پاسخ مثبت نشان میدهد و نیازی به مصرف دارو نیست.
نوع شدیدتر افسردگی نیز به ترکیب دارو و روان درمانی بهتر جواب میدهد. داروهای ضد افسردگی بیشترین تاثیر را بر روی درمان افسردگی متوسط تا شدید و نوعی از افسردگی که ذاتا مزمن است، دارد.
روانپزشکان بالینی که در زمینه درمان افسردگی تبحر دارند، عموما میدانند که چه علائم یا مجموعه علائمی به کدام نوع از داروهای ضد افسردگی واکنش نشان میدهد. با این حال، در اغلب موارد، لازم است یک یا چند دارو یا ترکیبی از داروهای مختلف با دوز مناسب و کمترین اثر جانبی امتحان شود تا بهترین دارو برای بیمار مشخص گردد.
گاهی اثرات جانبی (مانند حالت تهوع، افزایش وزن، پرخاشگری، بیخوابی، از دست رفتن میل جنسی، اختلال در رسیدن به ارگاسم) عامل تعیین کننده برای ادامه مصرف دارو است. زمانیکه علائم کاملا بهبود پیدا کند و بیمار احساس کند میتواند نسبت به زمان بیماری عملکرد بهتری از خود نشان دهد، یعنی درمان موفقیت آمیز بوده است.
آیا اسکن های مغز به تعیین راه های درمان افسردگی کمک می کند؟
اسکن های مغز به تشخیص قسمتهایی از مغز که کلید پردازش احساسات و تغییر ارتباطات عصبی در افسردگی هستند کمک میکنند. این اطلاعات راهنمای خوبی برای استفاده از انواع دستگاههای نورومدولاسیون به عنوان روش درمان است.
همچنین محققان به کمک این اطلاعات توانستهاند میزان عمل و تاثیر دارو را نیز ارزیابی کنند. به منظور تحقیق روی میزان اثرگذاری روان درمانی هم از اسکن های مغزب استفاده میشود تا عملکرد مغز قبل و بعد از درمان بررسی شود.
اما عکس برداری عصبی در وهله اول ابزار تشخیص و تحقیق است و هزینه زیادی به دنبال دارد. اگر چه این روش به تشخیص پیوندهای عصبی کمک میکند که در بروز علائم افسردگی موثر است. اما این کاربرد بیشتر به کار پژوهشهای علمی میآید. در مجموع باید گفت اسکن مغز هنوز قابلیت کافی برای ارائه روش درمان مخصوص هر فرد را ندارد.
آیا اقدامات فردی به تسکین افسردگی کمک می کند؟
تغییر سبک زندگی به شدت در تسکین افسردگی موثر است. مهمترین عادت سالم داشتن خواب کافی است. زیرا خواب کافی برای داشتن احساس خوب ضروری است و روی تمام سیستمهای بدن و مغز تاثیر میگذارد. اگر چه اختلال در خواب جزو آخرین علائم افسردگی است. اما برای این که افسردگی کاملا برطرف شود، داشتن خواب منظم لازم و ضروری است.
الگوی ثابت خواب به خودی خود روی متابولیسم بدن اثر میگذارد و خطر ابتلا به بیماری قلب و عروق را که با افسردگی در ارتباط است، کاهش میدهد. به حداقل رساندن میزان تجربه نادیده گرفته شدن و مورد خشونت قرار گرفتن هم اهمیت دارد. ثابت شده است که اگر فرد از نظر رفتاری فعال باشد، وضعیت افسردگی او بهبود پیدا میکند. اگر چه تراپیست به انجام این کار کمک میکند، اما بیمار میتواند به تنهایی نیز از این روش استفاده کند.
افسردگی باعث منزوی شدن فرد میشود. بیمار انگیزه خود برای فعالیتهای مختلف را از دست میدهد. دوری از اجتماع نیز او را از منابع مورد نیاز تحریک و لذت محروم میسازد. بنابراین، فعال بودن، حتی اگر خلاف انگیزه فرد باشد، میتواند یکی از راه های درمان افسردگی تلقی شود.
برای مثال، داشتن ارتباط اجتماعی منبع اصلی بهتر شدن روحیه است و با خنثی ساختن واکنش استرس روی جسم فرد اثر میگذارد. همچنین با ایجاد منبع لذت، با غم و اندوه افسردگی مقابله میکند.
بهترین راه بهبود افسردگی چیست؟
بهترین راه برای کمک به فرد دچار افسردگی بردن او نزد تراپیست برای شروع دوره درمان است. البته روشهای مختلف دیگری هم برای کمک به این افراد وجود دارد. مثلا میتوانید در انجام وظایف روزمره، که معمولا فرد مبتلا به افسردگی را پریشان میکند، به آنها کمک کنید.
از آنجایی که فرد افسرده انجام هر گونه فعالیت را کنار میگذارد، حتی وقتی این اختلال تمام انگیزهها را از بین میبرد، فعال ماندن و انجام بعضی از کارها بسیار مهم است.
اگر میخواهید فرد مبتلا به افسردگی را به فعالیت منظم تشویق کنید، بهتر است به جای اینکه مدام به او یادآوری کنید ورزش کند، یک ژاکت به او بدهید و با او برای قدم زدن بیرون بروید. ورزش، آفتاب و همراهی همگی تاثیرات ضد افسردگی دارند. داشتن یک روتین زندگی منظم مانند خواب کافی نیز به بهبود فرد کمک می کند.
موثرترین راه های درمان افسردگی
تحقیقات نشان میدهد داشتن یک رژیم غذایی ضد التهاب که به متابولیسم کمک میکند، تاثیر مثبتی روی علائم افسردگی میگذارد. از این رو ورزش منظم، آفتاب گرفتن، حمایت اجتماعی، رفاقت، خواب و سکس منظم از جمله بهترین راه های درمان افسردگی محسوب میشوند. این روش در حقیقت میتواند به سلامت عمومی افراد نیز کمک کند.
بسیاری از تحقیقات علمی نشان میدهد که داشتن رژیم غذایی سالم که حاوی مواد ضد التهاب هستند، با نرخ پایین افسردگی ارتباط تنگاتنگی دارد. مواد ضد التهاب معمولا در میوه، سبزیجات و ماهی یافت میشود.
طی تحقیقی تعدادی از بیماران افسرده به صورت تصادفی انتخاب شدند. سپس از این افراد خواسته شد تا در رژیم غذایی خود از غذای حاوی کربوهیدرات، شکر و گوشت فرآوری شده کمتری استفاده کنند. در پایان مشخص شد که علائم افسردگی در این بیماران نسبت به بیمارانی که رژیم غذایی استانداردی را داشتند، کمتر بود. زیرا افسردگی متابولیسم طبیعی بدن را مختل میسازد.
تحریک رفتاری نیز نوعی تراپی است که لزوما به مراجعه به تراپیست نیاز ندارد. در این روش با تشویق بیمار به شرکت در فعالیتهای پاداش دهنده، با علائم افسردگی مقابله میشود. به عنوان مثال آواز خواندن در گروه کر به افزایش سلامت روان کمک میکند. البته برقراری روابط اجتماعی موثر نیز روی واکنش سیستم عصبی به استرس تاثیرگذار است. شرکت در فعالیتهای مذهبی نیز از دیگر عواملی است که به بهبود افسردگی و کاهش استرس کمک شایانی میکند.
چرا ورزش مهم است؟
ورزش یکی از موثرترین روشها برای شروع نوروپلاستی و خارج شدن از وضعیت افسردگی است. تحقیقات نشان میدهد انجام یک فعالیت ساده مانند پیادهروی باعث رشد پیوندهای عصبی جدید میشود، که این امر اساس نوروپلاستی است.
با توجه به نتایج به دست آمده از تحقیقات ورزش باعث افزایش نوروپلاستی در هیپوکامپ، مرکز یادگیری، حافظه و قسمتی از مغز که در برابر تاثیرات مخرب استرس بیشتر آسیب پذیر است، میشود. به علاوه، بلند کردن وزنه و ورزشهای مقاومتی نیز به افزایش قدرت پیام رسانی سلولهای عصبی کمک میکند.
آیا بهبود افسردگی به فعالیت فیزیکی نیاز دارد؟
انجام هر نوع ورزشی باعث میشود فرد احساس کند دوباره کنترل زندگی خود را به دست گرفته است. تحقیقات نشان میدهد حتی 15 دقیقه فعالیت فیزیکی در روز تاثیر مثبتی روی روحیه، انرژی و خواب دارد. تحقیقی که طی 11 سال روی 34 هزار بزرگسال انجام شد نشان داد حداقل یک ساعت فعالیت فیزیکی در هفته میزان ابتلا به افسردگی را تا 12 درصد کاهش میدهد.
سایر تحقیقات نشان میدهد حتی افرادی که از نظر ژنتیکی نیز مستعد ابتلا به افسردگی هستند، میتوانند با انجام ورزش مانع از بروز آن شوند. از آنجا که افسردگی انگیزه و انرژی فرد را ضعیف میکند، متخصصان بر این نکته تاکید دارند که فرد از با تمرینهای کوچکی، مثل چند دقیقه پیادهروی، شروع کند.