خوابگردی یا راه رفتن در خواب

آیا چند ساعت بعد از اینکه کودک به خواب رفت، او را در حال قدم زدن در اتاق پذیرایی در حالتی سردرگم و گیج می­‌یابید؟ اگر کودکی دارید که خوابگردی می­‌کند، تنها نیستید، چراکه این مسأله­‌ای شایع است و کودکان و نوجوانان زیادی دچار آن هستند.اغلب کودکان به صورت گهگاهی خوابگردی می‌­کنند و با افزایش سن این مسأله برطرف خواهد شد اما با به کارگیری بعضی راهکارهای ساده می­‌توانید کودک خوابگرد خود را در امنیت قرار داده و گذار از این دوره را برای او تسهیل کنید.

به­‌رغم نام خوابگردی (سومنامبولیسم هم خوانده می­‌شود)، این مسأله چیزی بیشتر از راه رفتن صرف است و می­‌تواند شامل طیفی از رفتارهای متنوع از رفتارهای بی­­‌خطر (مانند نشستن) تا رفتارهای خطرناک مانند (بیرون رفتن از خانه) یا رفتارهای ناشایست (برای مثال باز کردن در کمد و ادرار کردن در آن) باشد. گذشته از رفتارهایی که کودک در حین خوابگردی انجام می­‌دهد، غیرمحتمل است که کودک بعداً بتواند آنچه را در حین آن انجام داده، به یاد آورد.

خواب از دو مرحله کلی تشکیل می­‌شود که خواب با حرکات سریع چشم و خواب با حرکات غیرسریع چشم نام دارد. مرحله خواب با حرکات غیرسریع چشم، خود از چهار مرحله تشکیل می‌شود. عمق خواب با افزایش مراحل در خواب با حرکات غیرسریع چشم افزایش می­‌یابد. باید گفت که خوابگردی معمولاً در مراحل سوم و چهارم خواب با حرکات غیرسریع چشم رخ می­‌دهد. در این دو مرحله (مراحل سوم و چهارم خواب با حرکات غیرسریع چشم)، به سختی می­‌توان فرد را از خواب بیدار کرد و اگر فرد بیدار شود، برای دقایقی احساس گیجی و سردرگمی خواهد داشت.

اغلب کودکان ۱ یا ۲ ساعت پس از به خواب رفتن، خوابگردی می­‌کنند که می‌­تواند از چند ثانیه تا حداکثر نیم ساعت به طول انجامد. این اختلال در کودکان دارای شیوع بیشتری نسبت به بزرگسالان است و معمولاً با افزایش سن (نهایتاً تا نوجوانی) برطرف می­‌شود. خوابگردی دارای جنبه ارثی است و اگر شما یا همسرتان سابقه خوابگردی داشته­‌اید، احتمالاً کودکتان هم خوابگردی خواهد کرد.

عوامل دیگری که می­‌توانند منجر به خوابگردی کودک شوند، شامل:

ـ فقر خواب

ـ خستگی مفرط

ـ برنامه خواب و بیداری نامنظم

ـ بیماری یا تب

ـ داروهای خاص

ـ تنش و استرس

ـ تشنج­‌های شبانه

ـ بعضی اختلالات روانپزشکی (مانند اختلال استرس پس از سانحه یا حملات پانیک[1])

رفتارهای شایع حین خوابگردی

به وضوح، بارزترین علامت خوابگردی، برخاستن از تخت و راه رفتن در حالت خواب است اما خوابگردهای کوچک‌تر ممکن است علامت‌­هایی مانند آنچه در ادامه مطرح می­‌شود را نیز داشته باشند:

ـ صحبت در خواب

ـ دشواری در بیدار شدن

ـ رفتارهای دست و پاچلفتی

ـ عدم پاسخگویی به محرک­‌ها (برای پاسخ ندادن به صحبت­‌های دیگران)

ـ نشستن در تخت و انجام رفتارهای تکراری

به رغم اینکه چشم‌­های خوابگردان، در حین خوابگردی باز است اما آنها مانند زمان بیداری نمی‌­بینند.

گاهی بعضی مسائل دیگر در حین خوابگردی ظاهر می‌­شود، مانند:

ـ وقفه تنفسی در خواب

ـ حمله وحشت خواب

ـ بی‌اختیاری ادرار

آیا خوابگردی آسیب­‌رسان است؟

خوابگردی به خودی خود خطرناک و آسیب­‌رسان نیست اما از آنجایی که کودکان خوابگرد در حین خوابگردی هوشیار نبوده و متوجه آنچه انجام می­‌دهند (مانند پایین رفتن از پله­ یا باز کردن پنجره) نیستند، این مسأله می­‌تواند خطرآفرین و نگران‌کننده باشد. معمولاً نمی­‌توان خوابگردی را نشانه­‌ای از وجود مشکل در سازمان روانشناختی یا هیجانی کودک در نظر گرفت. خود این مسأله هم هیچ آسیب هیجانی به کودک نمی‌زند. این کودکان در مورد خوابگردی خود چیزی به خاطر نخواهند داشت.

چطور می­‌توان امنیت کودک خوابگرد را تضمین کرد؟

اگرچه گفته شد که اختلال خوابگردی به خودی خود خطرناک نیست اما با رعایت بعضی موارد ایمنی، می­‌توانید از بروز حوادث ناگوار (مانند افتادن یا بیرون رفتن از خانه) برای کودک خوابگرد ممانعت به عمل آورید. برای تأمین امنیت کودک خوابگرد:

ـ تلاش کنید که کودک خوابگرد را از خواب بیدار نکنید، چراکه این کار موجب ترس او خواهد شد. به جای آن، کودک را به سمت تختش هدایت کنید.

ـ پنجره­‌ها و درها را، نه فقط در اتاق کودک، بلکه در تمام اتاق­‌های خانه قفل کنید. کلیدها باید دور از دسترس کودک خوابگرد قرار داشته باشند. این موضوع به‌خصوص در مورد نوجوانان خوابگردی که رانندگی کردن بلد هستند، اهمیت دارد.

ـ برای پیشگیری از سقوط کودک خوابگرد، او را در طبقات بالایی تخت­‌های طبقه­‌ای نخوابانید.

ـ اشیای تیز شکستنی را از اطراف کودک خوابگرد دور نگه دارید.

ـ جهت جلوگیری از زمین خوردن کودک، موانع را از کف اتاق کودک و مکان‌­های دیگر حذف کنید.

ـ خارج از اتاق و در پاگرد پله­‌ها ورودی­‌های ایمن نصب کنید.

راه‌­های دیگر برای کمک به کودک خوابگرد:

به طور معمول نیازی به درمان خوابگردی وجود ندارد اما از آنجایی که تکرار مداوم این مسأله می­‌تواند موجب رفتارهای پرخطر در خواب، خواب‌­آلودگی و کاهش توجه کودک در زمان بیداری شود، بهتر است در صورت برطرف نشدن مسأله و تکرار آن، با یک متخصص مشورت کنید. در این هنگام می­‌توانید در مورد علل احتمالی دیگر خوابگردی مانند مشکلات تنفسی خواب با پزشک مشورت کنید.

ممکن است پزشکان برای کودکانی که اغلب خوابگردی می­‌کنند، از برنامه درمانی «بیدار شدن منظم» استفاده کنند. این برنامه منجر به قطع چرخه طبیعی خواب شده و در نهایت جلوی خوابگردی کودک را می­‌گیرد. در موارد نادر، ممکن است پزشک دارویی را برای کمک به خواب کودک تجویز کند.

راهکارهای دیگر برای کاهش بسامد دوره‌­های خوابگردی:

ـ به وسیله پخش موسیقی­‌های آرام‌­بخش در زمان خواب، کودک خود را آرام کنید.

ـ برای کودک از یک برنامه خواب و بیداری منظم استفاده کنید.

ـ مطمئن شوید که کودک تا دیروقت بیدار نماند.

ـ اجازه ندهید که کودک در عصر و شب نوشیدنی زیاد بنوشد و حتماً قبل از خواب، او را به دستشویی ببرید.

ـ قبل از خواب به کودک خود کافئین ندهید.

ـ تلاش کنید که اتاق خواب کودک آرام­‌بخش، ساکت و مناسب برای خوابیدن باشد و در زمانی که کودک قصد دارد بخوابد، کمترین صدا تولید شود.