اختلال وحشت خواب در کودکان

اغلب والدین می‌توانند کودکان خود را بعد از دیدن یک کابوس آرام کنند اما اگر کودک شما دچار وحشت خواب (وحشت زدگی شبانه) شده است، تلاش برای آرام کردن کودک اغلب بی‌فایده خواهد بود، چراکه ترس کودک، تسلی‌ناپذیر خواهد بود. این اختلال اغلب در بین کودکان ۳ تا ۱۳ ساله اتفاق می‌­افتد و بیشترین شیوع آن در بین کودکان سنین ۳ تا ۵ سال است. خواب انسان از دو مرحله کلی تشکیل شده است؛ خواب با حرکات سریع چشم و خواب با حرکات غیرسریع چشم. اغلب حمله­‌های وحشت خواب در مرحله خواب با حرکات سریع چشم رخ می­‌دهد. وحشت خواب نوعی محرومیت از خواب به حساب می­‌آید که شباهت­‌هایی به کابوس دارد اما جلوه­‌های آن شدیدتر است. اگرچه مشاهده حمله وحشت خواب در کودک برای والدین می­‌تواند نگران‌کننده به نظر برسد اما معمولاً این موضوع نشان از مسأله مهمی ندارد و به عنوان یک مشکل پزشکی حاد در نظر گرفته نمی‌شود. حملات وحشت خواب تفاوت­‌های خاصی با کابوس­‌های معمولی دارند. ویژگی بارز حملات وحشت خواب گریه‌های شدید و مکرر و همین­ طور ترس شدید در خواب، به همراه دشواری در بیدار کردن کودک است. برعکس کابوس، اغلب کودکانی که حمله وحشت خواب را تجربه کرده­‌اند، صبح روز بعد، از آن حمله و محتوای آن چیزی به خاطر نمی­‌آورند. البته باید گفت که پدیده وحشت خواب می­‌تواند برای والدین و خانواده ترسناک باشد.

علل وحشت خواب

به نظر می­‌رسد وحشت خواب در خانوداه­‌ها به صورت ارثی وجود داشته باشد و این در صورتی است که اغلب حمله­‌های خواب دارای علت مشخصی نیستند اما در بعضی مواقع این حمله­‌ها می­‌توانند به وسیله بعضی عوامل مانند آنچه در ادامه مطرح می­‌شود، تشدید شوند:

ـ حوادث تنش‌­زای زندگی

ـ تب

ـ محرومیت از خواب

ـ مصرف داروهایی که بر سیستم اعصاب تأثیرگذارند

ـ مصرف داروهای بیهوشی

ـ خوابیدن کودک در مکانی جدید

ـ خستگی در طول روز

ـ مصرف یک داروی جدید

علائم اختلال وحشت خواب

به رغم دو علامت اصلی گریه‌­های شدید و مکرر و ترس شدید در خواب، به همراه دشواری در بیدار کردن کودک، این کودکان ممکن است بعضی علائم دیگر را نیز تجربه کنند:

ـ تاکی کاردی (تپش قلب)

ـ تاکی­پنه (نفس نفس زدن سریع)

ـ عرق کردن در خواب

یک حمله معمولی وحشت خواب تقریباً ۹۰ دقیقه بعد از به خواب رفتن اتفاق می­‌افتد. کودک در تخت می­‌نشیند و جیغ می­‌کشد. شاید به نظر آید که کودک بیدار است اما این طور نیست و کودک کاملاً در خواب است. در این حالت کودک کاملاً گیج و سردرگم است و نسبت به هیچ محرکی پاسخگو نیست. او حتی حضور والدین در اتاق را متوجه نخواهد شد و معمولاً در این شرایط هیچ سخنی نمی­‌گوید. ممکن است کودک خود را به اطراف تخت پرت کند و والدین نتوانند او را آرام کنند.

معمولاً هر دوره وحشت خواب حدود ۱ تا ۲ دقیقه طول می­‌کشد اما گاهی این حملات می­‌تواند تا ۳۰ دقیقه نیز ادامه داشته باشند. اگر کودک در حین دوره وحشت خواب بیدار شود، شاید تنها قسمت­‌های کوچکی از آن را به یاد بیاورد. به طور معمول، کودکان چیزی از حملات وحشت خواب خود به یاد نمی‌آورند.

چه زمانی باید به دنبال کمک تخصصی بود؟

یکی از نگرانی­‌های والدین در مورد این اختلال، محرومیت خواب کودک در سال­‌های اولیه زندگی­‌اش است. نزدیک به نیمی از کودکان در طول دوران کودکی خود مبتلا به یک نوع اختلال خواب می­‌شوند که ملاقات با یک متخصص ضرورت می­‌یابد. طی ملاقات با متخصص (روانپزشک، روانشناس بالینی یا متخصص اعصاب)، می­‌توان نسبت به بررسی دیگر عواملی که قادرند حملات وحشت خواب را ایجاد کنند، یک ارزیابی کامل انجام داد اما باید به یاد داشت که این اختلال به ندرت می­‌تواند نشانگر یک مسأله جدی باشد. در بررسی بالینی این اختلال احتمالاً متخصص از شما به عنوان والد می­‌خواهد که کودکتان را برای انجام یک نوار مغزی (الکتروانسفالو گرام یا ای‌ای‌جی) و تست پلی سامنوگرافی (مجموعه­‌ای از تست­‌ها برای بررسی تنفس کودک حین خواب) آماده کنید. در اکثر مواقع انجام تست سی­‌تی اسکن یا ام‌آرآی ضرورت ندارد.

درمان اختلال وحشت خواب در کودکان

متأسفانه هنوز درمان دقیقی برای این مسأله وجود ندارد و معمولاً درمان شامل آموزش والدین در مورد اختلال وحشت خواب و صحبت در مورد بی­‌خطر بودن این حملات وحشت در کودک خواهد بود. در موارد شدید که در آن عملکرد روزانه کودک دچار اختلال شده، بعضی داروها تجویز شده و از آن به عنوان درمان موقت استفاده خواهد شد.

پیشگیری از اختلال وحشت خواب

اگر کودک شما دچار حملات وحشت خواب می­‌شود، می‌توانید با بیدار کردن کودک در فواصل زمانی معین از بروز چنین حملاتی جلوگیری کنید، در زیر روش انجام این دستورالعمل آورده شده است:

ـ در ابتدا توجه کنید که معمولاً وحشت خواب در چه زمان­‌هایی طی خواب کودک اتفاق می­‌افتد؟ (برای مثال دو ساعت بعد از به خواب رفتن).

ـ سپس ۱۵ دقیقه قبل از زمان مورد انتظار، کودک را بیدار کرده و او را از تخت بیرون بیاورید و برای ۵ دقیقه او را بیدار نگه دارید. برای این کار می­‌توانید کودک را به دستشویی ببرید.

ـ این الگو را برای یک هفته ادامه دهید.

راهکارهایی برای والدین

اختلال وحشت خواب در اغلب موارد به صورت خود به خود برطرف شده و عمر کوتاهی دارد، برای کوتاه تر کردن دوره این اختلال، می‌توانید موارد زیر را در نظر بگیرید:

ـ اتاق خواب کودک را امن کنید تا طی حملات کودک آسیب نبیند.

ـ از هر گونه عاملی که خواب کودک را پریشان کند، پرهیز کنید.

ـ برای خواب و بیداری کودک یک برنامه منظم تنظیم کنید.

ـ تلاش کنید تا کودک در طول روز با تنش کمتری روبرو شود.

ـ مطمئن شوید که کودک شما در طول روز به اندازه کافی استراحت می‌کند.

ـ اجازه ندهید که کودک تا دیروقت بیدار بماند.