اختلال دیکته در کودکان

یکی از بحث‌های جالبی که در زمینه اختلال یادگیری دانش آموزان مطرح است و مورد توجه بسیاری از متخصصان و روانشناسان قرار گرفته، اختلال دیکته است (دیکسون و همکاران، ۲۰۰۲). اصطلاح اختلال دیکته برای کودکانی به کار برده می‌شود که با وجود هوش طبیعی، بسیار بد می‌نویسند (آلکوک و همکاران، ۲۰۰۰).

دیکته‌نویسی توانایی ایجاد تطابق بین اصوات و حروفی است که باید نوشته شود.  تطابق و همخوانی بین واج‌ها و نوشته ها مهارتی است که در کودکان با اختلال یادگیری به خوبی رشد نمی‌کند (دیکسون و همکاران، ۲۰۰۲). اختلال دیکته یک اختلال عمده در نوشتن محسوب می‌شود (گراهام و همکاران، ۲۰۰۱). مشکلات یادگیری خواندن و پیچیدگی زبان بر نوشتن دیکته اثر مستقیمی دارد (السبورک و همکاران، ۲۰۰۲).

مزایای نوشتن دیکته

نوشتن دیکته به عنوان یکی از فعالیت‌های مهم تحصیلی و تکالیف ذهنی برای کودکان دبستانی به شمار می‌رود. املانویسی یا نوشتن دیکته بر تقویت مهارت‌های اساسی و زیربنایی در کودکان دبستانی مؤثر است. برخی از مهم‌ترین این مهارت‌ها که توسط نوشتن املا تقویت می‌شود، بدین شرح است:

ـ بهبود توانایی دانش‌آموزان در تشخیص، هجی کردن، تولید و بازشناسی صداهای گفتاری

ـ رمزگشایی صداهای کلمات و رمزگردانی صداها در نوشتن

ـ آگاهی معلمان از غلط‌های آواشناختی و دستوری دانش‌آموز

ـ افزایش تسلط بر متن و درک واژگان

ـ تحول مهارت‌های زبانی و یکپارچگی آنها

ـ بهبود حافظه کوتاه‌مدت

ـ اصلاح مشکلات گفتاری (بارت و تات، ۲۰۰۲).

انواع اختلال دیکته‌ و راهکارهای درمانی

در این بخش به معرفی برخی از مهم‌ترین مشکلات در دیکته‌نویسی اشاره می‌شود و برنامه‌های درمانی آنها نیز به صورت مختصر توضیح داده می‌شود.

نارسانویسی:

 اصلاح وضعیت نشستن کودک، اصلاح نحوه قلم به دست گرفتن، داخل خطوط موازی نوشتن یا خط کشیدن، تمرین مهارت‌های دست‌ورزی مانند خمیربازی، مچاله کردن کاغذ، پیچ و مهره، قفل و کلید، قیچی کردن، خط‌خطی کردن و بازی نقطه‌چین.

وارونه‌نویسی:

 تَن‌آگاهی و نام بردن اعضای بدن خود، بازی با آدمک یا عروسکی که اعضای بدنش جدا و وصل می‌شود.

قرینه‌نویسی:

 کودک روبروی مربی می‌ایستد و هر عضوی را مربی حرکت داد او همان عضو را حرکت دهد، بازی نقطه‌چین.

حافظه دیداری:

تصویرخوانی (تصویرها را به مدت چند لحظه نشان داده سپس مخفی می‌کنیم و از آن تصویر سؤال می‌کنیم)، بازی جورچین و بازی با کارت کلمات مانند تصویرخوانی.

تمییز دیداری:

 نمونه حرف یا کلمه سمت راست را در سمت چپ بیابد، از بین حروف، حرف مشخصی را پیدا کند و در نقاشی یا تصویرهایی که یک یا چند تصویر در آن پنهان شده است تصویر مورد نظر را پیدا کند.

حساسیت شنیداری:

گفتن املا از سوی معلم با تُن صدای آهسته و آرام، کودک نوار کاست را با صداهای مختلف گوش کند و بگوید چه صداهایی می‌شنود، با شنیدن صدای قوطی‌ها حدس بزند درون آنها چیست.

بی‌دقتی

 در تصویرهای مشابه، اختلاف‌های جزئی را پیدا کند و کارت کلماتی که نقطه یا دندانه یا حرف اضافی دارند را پیدا کند.

 مشکلات آموزشی

در هر درس کلمات مهم را روی مقوا نوشته و در کلاس بچسبانید تا در معرض دید همیشگی باشد، در زمان گفتن دیکته نکات فنی را به دانش‌آموز گوشزد کنید تا از غلط‌نویسی آن جلوگیری شود. می‌توان در زنگ آموزشی دیکته یک بار متن را روی تخته نوشت تا همه ببینند و سپس پاک کرد و دیکته گفته شود.

نکات کلیدی و مفید

علاوه بر موارد مطرح شده که برای بهبود مشکلات متفاوت دیکته‌نویسی مفید هستند، تمرین و تکرار نوشتن املا نیز در کاهش اختلال دیکته اهمیت زیادی دارد. در صورتی که در هنگام نوشتن املا موارد زیر رعایت شود، مشکلات دیکته‌نویسی زودتر و بهتر کاهش می‌یابد.

نگاه کردن و گوش کردن: دانش‌آموزان به دهان معلم نگاه کنند و به جملات دیکته گوش کنند.

تکرار: دانش‌آموزان جملات را تکرار کنند تا مطمئن شوند که فهمیده‌اند.

نوشتن: وقتی که معلم باور دارد دانش‌آموزان جملات را فهمیده‌اند، به آنها علامت می‌دهد که نوشتن را شروع کنند.

تصحیح غلط‌ها: وقتی که دانش‌آموزان جملات را نوشتند معلم دوباره متن دیکته را می‌خواند تا دانش‌آموزان کلمات جا‌افتاده و غلط را اصلاح کنند (کانینگهام و همکاران، ۲۰۰۲).