اختلال تیک در کودکی

اختلال تیک شرایطی است که باعث می­‌شود فرد حرکات یا صداهای ناگهانی و تکراری (تیک) ایجاد کند که به نظر می­‌رسد خود بیمار نسبت به این رفتارها آگاهی نداشته باشد. تیک­‌ها حرکات تکراری (تیک حرکتی) یا اصواتی (تیک صوتی) هستند که افراد نمی­‌توانند جلوی بروز آنها را بگیرند. در اغلب موارد تیک­‌ها به صورت خود به­‌خود ناپدید می­‌شوند اما افرادی که بیشتر از یک سال (منطبق با نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی) علائم تیک را داشته باشند، به عنوان مبتلایان به اختلال تیک شناخته می­‌شوند. به طور معمول تیک­‌ها برای اولین بار در دوران کودکی فرد ظاهر می­‌شوند، همچنین تیک­‌ها می­‌توانند با مسائل دیگری مثل اختلال وسواس و اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی هم­‌آیند شوند.

انواع اختلال تیک

اختلال توره: در این اختلال ترکیبی از تیک­‌های صوتی و حرکتی دیده می­‌شود. این اختلال را باید در یک طیف اختلالات رفتاری که شامل تیک­‌ها، رفتار و افکار وسواسی و اختلال بیش‌فعالی و نقص توجه است، مورد بررسی قرار داد. برای تشخیص این اختلال فرد بیمار باید حداقل یک سال علائم را داشته باشد.

اختلال تیک حرکتی یا صوتی مزمن: در این اختلال فرد فقط تیک­‌های حرکتی یا صوتی را نشان می­‌دهد و در باقی موارد مانند اختلال توره است.

اختلال تیک موقت: در این اختلال فرد تیک­‌های متعدد صوتی یا حرکتی یا ترکیبی از این دو را نشان می­‌دهد که کمتر از یک سال وجود داشته است.

پیچیده­‌ترین و نگران کننده­‌ترین اختلال تیک، اختلال توره است. در مواقعی که فرد تحت تنش و استرس قرار می­‌گیرد، شدت، طول مدت و بسامد تیک­‌ها افزایش می­‌یابد. شاید بعضی از کودکان بتوانند برای مدت کوتاهی تیک‌­های خود را کنترل کنند اما در این مدت سطح تنش کودک بالا رفته و این فشار در نهایت در قالب تیک برون­‌ریزی خواهد شد. اگر کودک دائماً بر کنترل تیک و علائم آن متمرکز باشد، تمرکز بر چیز دیگر (کلاس درس و غیره) ناممکن خواهد بود. در نتیجه برای کودکانی که مبتلا به اختلالات تیک (به‌خصوص توره) هستند، شاید انجام یک مکالمه ساده دشوار باشد.

تیک­‌ها را به دو دسته پیچیده و ساده تقسیم‌بندی می­‌کنند. تیک­‌های ساده حرکتی صرفاً شامل حرکت یک گروه از عضلات می­‌شوند. برای مثال می­‌توان به پلک زدن مکرر اشاره کرد. در مقابل، تیک­‌های حرکتی پیچیده، شامل گروه­‌های عضلانی بیشتری است و مانند مجموعه­‌ای از حرکات به نظر خواهد رسید. برای مثال در بعضی موارد نادر اختلال توره، تیک فرد مبتلا به صورتی است به خود آسیب می­‌رساند؛ مانند سرکوبش. تیک­‌های صوتی ساده شامل صاف کردن مکرر گلو یا سرفه کردن است. در صورتی که تیک‌­های پیچیده صوتی می­‌تواند شامل تکرار کلمات افراد دیگر یا فحاشی کردن غیرارادی باشد.

در حالی­‌که اختلال توره یک مسأله عصب‌شناختی (نورولوژیک) و نیازمند راهبردهای دارودرمانی خاص خود است، در بعضی موارد این کودکان را به روانشناس و روانپزشک کودک ارجاع می­‌دهند تا با آموزش و مهارت‌آموزی بیشتر بتوانند سطح تنش را کم کرده و با بیماری خود انطباق بهتری پیدا کنند. در دیگر اختلالات تیک که دارای علائم خفیف­‌تری هستند، می­‌توان انتظار داشت که شدت و بسامد علائم تا حدود ۱۱ سالگی کاهش یافته و ناپدید شود اما در هر صورت پزشکان در صورت مشاهده پریشانی در عملکرد کودک به واسطه تیک‌­ها، داروهایی را برای تخفیف علائم تجویز می‌­کنند. از طرف دیگر آموزش‌­های روانشناختی و جلسات رواندرمانی می‌­تواند بهبودی­ قابل توجهی را برای این دسته از کودکان به ارمغان بیاورد.

در مورد اختلال توره، اکثر افراد نمی­‌دانند که این اختلال چیست و احتمالاً نمی‌دانند که در مقابل فرد مبتلا به اختلال توره باید چطور رفتار کنند. در نتیجه، با خیره شدن وگاه تمسخر این کودکان و نوجوانان، باعث خجالت­‌زدگی و ناکامی آنها می­‌شوند. فرد مبتلا به اختلال توره باید یاد بگیرد که در مورد اختلالش بتواند به دیگران توضیح دهد یا نسبت به رفتارهای تحقیرآمیز آنها راهبردی سازشی اتخاذ کند. در ادامه، تعدادی راهکار برای سازش بیشتر این کودکان و نوجوانان با اختلال تیک خود، به‌خصوص اختلال توره، ارائه می­‌شود:

کودک را درگیر در فعالیت کنید:

در بعضی پژوهش­‌ها نشان داده شده که زمانی که کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال توره در یک فعالیت درگیر می­‌شوند، بسامد و شدت تیک‌هایشان تخفیف می­‌یابد. ورزش کردن و انجام بعضی فعالیت‌های سرگرم‌کننده بهترین راه برای متمرکز کردن انرژی ذهنی و جسمانی این کودکان و نوجوانان است. به یاد داشته باشید که بعضی از ورزشکاران بنام مانند تیم هاوارد (دروازه­‌بان تیم فوتبال اورتون و همین­‌طور تیم ملی انگلستان) مبتلا به اختلال توره هستند.

از کودک طلب یاری کنید:

دست و پنجه نرم کردن با اختلالی مانند توره باعث می­‌شود که این کودکان نسبت به احساسات دیگران، به‌خصوص افرادی که دارای مشکلات خاصی هستند، فهم بهتری پیدا کنند. ممکن است این کودکان از این حساسیت خود در راستای کمک به دیگران استفاده کنند. این کار باعث افزایش اعتماد به نفس آنها می­‌شود.

از خلاقیت کودک استقبال کنید:

فعالیت­‌های خلاقانه مانند نقاشی کردن، نوشتن و نواختن موسیقی می­‌تواند به کودکان در متمرکز کردن ذهن بر مسائل دیگر کمک کند. گمانه‌­زنی­‌هایی در این راستا وجود دارد که موتسارت موسیقیدان و ساموئل جانسون نویسنده نیز مبتلا به اختلال توره بوده‌­اند.

به دنبال حمایت باشید:

خانواده‌­هایی را پیدا کنید که دارای کودکان مبتلا به انواع اختلال تیک (به‌خصوص در مورد اختلال توره) هستند و با آنها در مورد تجربیاتشان در مورد اختلال کودک مشورت و تبادل نظر کنید.

سؤال بپرسید و جستجو کنید:

دانش بیشتر در مورد اختلال موجب کنترل بیشتر بر روندهای درمانی خواهد شد. از پزشک کودک در مورد اختلال توره سؤال کنید و تلاش کنید با جستجو و پژوهش اطلاعات بیشتری در مورد اختلال تیک به دست بیاورید.

هر فردی با اختلال توره به طور متفاوتی با چالش‌­های هیجانی، فیزیکی و رفتاری این اختلال سازش می­‌کند. الزامی وجود ندارد که اختلال توره تمام زندگی فرد را مختل کند. در نتیجه، نیاز نیست که کودکان مبتلا حوزه فعالیت­‌های خود را محدود سازند. آنها می­‌توانند از انجام دادن فعالیت­‌هایی که دیگران نیز انجام می­‌دهند، لذت ببرند.