برای درمان کودکان از چه راهکارهایی می توان استفاده کرد؟

قصه درمانی چیست؟

قصه درمانی در سالهای اخیر به صورت یکی از روش های بازی درمانی کودکان مطرح شده است. البته استفاده از قصه درمانی به مثابه یک فن درمانی ابعاد گسترده ای دارد و تنها به درمان مشکلات روان شناختی کودکان ختم نمی شود. در قصه درمانی فرض بر این است که تغییر در زبان و ادبیات قصه های زندگی خود به تغییر در معانی زندگی فرد منجر می شود و تغییر در قصه زندگی فرصت های جدیدی برای رفتار و روابط دیگران ایجاد می کند.

قصه درمانگران به جای نظریه های شخصیت و آسیب شناسی روانی، فرد را ترغیب می کنند که به قصه ها متکی باشد. قصه درمانگران مانند منتقدان ادبی می توانند به فرد کمک کنند که بفهمد چه کسی هست، چه کسی بوده و چه می تواند باشد معانی جدیدتر و تعابیر جدیدی ابداع کند.

شواهد پژوهشی نشان میدهد که در استفاده از روش قصه درمانی که در استفاده از روش قصه درمانی رویه های متنوعی وجود دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می شود.

۱. بازی با کلمات احساسی

در این فن از راه بازی با کارت های احساسات (از قبیل خوشحال، غمگین، نگرانی، عصبانی، موفقیت) و قصه گویی توسط درمانگر و کودک، احساسات به طور کلی شناسایی و معنی می شود. سپس از راه قصه ای که کودک ارائه می کند، احساساتش را به درون قصه فرافکنی می کند و این کار به درمانگر امکان می دهد مشکل اصلی و فعلی کودک را شناسایی کرده و به او کمک کند تا با احساساتش روبه روشود. این روش برای کودکان دارای مشکلات رفتاری و اضطرابی و به ویژه کودکان دارای نارسایی توجه بیش فعالی مفید است (کداسن و شفر ، ترجمه ی صابری و وکیلی، ۱۳۹۵).

۲. فن جعبه ی دکمه

این روش برای کودکان و نوجوانانی مناسب است که در برقراری ارتباط پیش قدم نمی شوند. یک جعبه ی بزرگ پر از دکمه می تواند انواع حرف ها، سخنان و خاطرات را به یاد آورد. درمانگر از کودک می خواهد هر دکمه ای که احساس می کند حرفی می زند انتخاب و علت انتخاب خود را در قالب قصه ای بیان کند سپس دکمه را روی لباس خود (یا تکه پارچه ای) بدوزد (کداسن و شفر، ترجمه ی صابری و وکیلی، ۱۳۹۵)

 ٣. قصه گویی رایانه ای

در این شیوه از کودک خواسته می شود به وسیله ی رایانه قصه ای را بنویسد یا بخشی را خودش تایپ کند و بقیه ی قصه را بنویسد یا بخشی را خودش تایپ کند و بقیه ی قصه را بگوید و درمانگر تایپ کند، گاه ممکن است درمانگر بخواهد قصه گفته شده کودک را با یک پایان متفاوت اما سالم تر بازگو کند تا راه حل های سازنده تر و مناسب تری ارائه نماید. این روش برای کودکان به ویژه برای کودکان گوشه گیر و پرخاشگر مناسب است (کداسن و شفر، ترجمهی صابری و وکیلی،۱۳۹۵)

۴. قصه گویی با استعاره ها

در این فن که مبنای روان تحلیلی دارد درمانگر با شنیدن نظرات کودک با جهان او آشنا می شود و نیازها و تواناییها، تعارضها و ترس های کودک را می شناسد. در این فن بر مبنای این یافته های تشخیصی، درمانگر قصه ای را که قهرمانی آن تعارضها، رفتارها و خود ضعیف مشابهی دارد، اما از راه یادگیری مهارت های جدید و سازوکارهای رویارویی مؤثر بتواند بر آنها غلبه کند، تعریف می کند. پایان قصه ها همیشه مثبت و پر از موفقیت است. این فن در مورد کودکانی که قدرت تخیل و خیال پردازی دارند و کودکانی که ترس های بیمارگونه، افسردگی، اضطراب و پرخاشگری و آسیب های جسمانی دارند سودمند است (کداسن و شفر، ترجمهی صابری و وکیلی، ۱۳۹۵).

 ۵. قصه گویی با استعاره های هنری یا کلامی

این فن برای کودکانی مفید است که تجربه ی فقدان دارند. در این فن درمانگر از کودک می خواهد تصویری بکشد که بیانگر احساسات او پیش از فقدان (مثلا، جدایی والدین) باشد و در مورد آن قصه ای بگوید. پس از آن از او می خواهد تصویری بکشد که بیانگر احساسات او پس از فقدان باشد و قصه ی آن را بیان کند. به این ترتیب کودک در شناسایی و بیان احساساتش مهارت پیدا می کند (کداسن و شفر، ترجمه ی صابری و وکیلی، ۱۳۹۵)

منابع:

کداسن، هایدی؛ شفر، چارلز (۱۳۹۵). برگزیده ای از روش های بازی درمانی. ترجمه ی سوسن صابری و پریوش وکیلی،

۱۳۹۵، تهران، انتشارات ارجمند. شیبانی، شهناز و یوسفی لویه، مجید و دلاور، على (۱۳۸۵). تأثیر قصه درمانی بر کاهش علائم

افسردگی در کودکان افسرده، پژوهش در حیطه کودکان استثنایی، سال ششم، شماره ۸۹۳