پرورش مهارت استدلال در کودکان

کودکان در همان مراحل اولیه و حتی از بدو تولد دارای ذهنی فعال هستند. توانایی‌های ذهنی کودکان در ابتدا بسیار ساده است. با این وجود، از ابتدا لازم است جهت رشد مناسب ذهنی، کودکان از تحریکات و ارتباطات مناسبی برخوردار باشند. همچنین با گذشت سال اول زندگی، این مهارت‌های ذهنی کودکان گسترده‌تر و پیچیده‌تر از قبل می‌شود و برای رشد مطلوب‌تر نیاز به امکانات و تحریکات جدیدتری دارد. یکی از مهارت‌های پایه‌ای ذهن، توانایی و مهارت استدلال منطقی است.

جهت بسترسازی مناسب برای رشد مهارت استدلال کودکان لازم است که از همان سنین اولیه، والدین تمرین‌ها و بازی‌های ویژه‌ای را با کودکان خود انجام دهند. در این مقاله به بررسی و تبیین تمرین‌ها و بازی‌هایی می پردازیم که در سنین ۱ تا ۲ سالگی برای رشد مهارت استدلال کودکان مناسب است.

بازی‌هایی برای رشد مهارت استدلال

۱۲ تا ۱۵ ماهگی

در هنگام بازی با کودکان آنها را تشویق کنید تا چالش‌ها و مسائل ساده‌ای که پیش می‌آید را خودشان حل کنند. کودکان از این کار لذت می‌برند و یاد می‌گیرند که با دقت به مسائل نگاه کنند و یک فرآیند حل مسأله را تجربه کنند و راهکار خود را به خاطر بسپارند.

کودک در این دوره به مرحله‌ای می‌رسد که می‌تواند مشتاقانه از یک فعالیت به فعالیت دیگر بپردازد و اگر تمرکزش توسط بزرگسالان به هم نخورد، در وی ایجاد عادت می‌کند که آنچه را شروع کرده به اتمام برساند.

یک اسباب بازی یا شیئی که مورد علاقه کودک است را به او نشان دهید. هنگامی که کودک می‌خواهد آن را بگیرد، با دستمال یا پارچه آن را پنهان کنید. سپس کودک بعد از یک یا چند مرتبه سعی می‌کند تا دستمال را کنار بزند و اسباب بازی را پیدا کند.

کودکان از طریق بازی می‌توانند روابط بین اشیاء را فراگیرند. پس با در اختیار قرار دادن اسباب بازی‌های مناسب این فرصت را به آنها بدهید و حواس کودکان را هنگام بازی پرت نکنید.

 ۱۶ تا ۱۸ ماهگی

یک اسباب بازی را درون جعبه‌ای قرار دهید و در آن را نیز ببندید (می‌توانید از جعبه کفش استفاده کنید). آن جعبه را در جعبه بزرگ‌تر قرار دهید و در آن را ببندید و به کودک بگویید اسباب بازی را پیدا کند. این کار را چند بار تکرار کنید.

یک آبنبات را در یک ظرف پلاستیکی که ارتفاع آن زیاد نبوده و دهانه شیشه خیلی بزرگ نباشد، قرار دهید و ظرف را به کودک بدهید. دهانه ظرف باید طوری باشد که کودک نتواند دستش را به درون ظرف ببرد. ببینید کودک برای بیرون آوردن آبنبات، ظرف را برمی‌گرداند. اگر این کار را نکرد، به کودک نشان دهید.

کودک می‌تواند بعضی از اشکال را در جعبه قرار دهد. اشکال استوانه‌ای و مکعب برای او راحت‌تر هستند. از این اسباب بازی می‌توانید در آینده نیز استفاده کنید تا کودک بتواند تمام اشکال را در جاهای خودش به درون جعبه اشکال بیندازد.

کودک به مرور زمان در این دوره می‌تواند تصویرهای سه تکه و بعداً چهار تکه‌ای را پهلوی یکدیگر قرار دهد و یک تصویر کامل بسازد. شما می‌توانید ابتدا به کودک کمک کنید، بگویید تکه‌ای را برگرداند یا یک تکه دیگر را بردارد ولی شما این کار را نکنید. می‌توانید به کودک نشان دهید که چگونه تکه‌ها را به هم وصل کند و در کنار هم قرار دهد به صورتی که یک تصویر به وجود آید تا یاد بگیرد.

یک جوراب قرمز را به یک پایش کنید و بعد یک لنگه جوراب قرمز و یک لنگه جوراب زرد را به او نشان بدهید و بگویید کدام جوراب با آن که تو پوشیده‌ای، جور است؟

به این ترتیب یاد می‌گیرد که رنگ‌ها را با هم جور کند. این کار را با جوراب آبی و قرمز و… انجام دهید. در حالی که کودک جوراب‌ها را انتخاب می‌کند، شما رنگ جوراب را بگویید.

۱۸ ماهگی تا ۲ سالگی

به کودک حلقه‌های پلاستیکی که در اندازه‌های مختلف هستند، بدهید و از او بخواهید به ترتیب از بزرگ به کوچک آنها را روی هم قرار دهد.

ابتدا سه حلقه بدهید تا آنها را روی میله مخصوص قرار دهد. وقتی توانست آنها را به ترتیب اندازه روی هم بگذارد، تعداد حلقه‌ها را اضافه کنید.

یک دایره بزرگ و یک دایره کوچک را روی میز قرار دهید و به کودک بگویید گردی بزرگ را به من بده یا گردی کوچک را به من بده.

اشیاء رنگی را روی میز قرار دهید و با ذکر نام رنگ شیء به کودک بگویید قرمز را به من بده یا زرد را به من بده.

پنج اسباب بازی سگ کوچک و پنج اسباب بازی آدم کوچک را روی میز بگذارید، سپس دو جعبه را جلوی کودک قرار داده و به کودک بگویید: سگ‌ها را در جعبه سگ بگذار و آدم‌ها را در جعبه آدم. به این ترتیب جدا کردن را به کودک یاد می‌دهید.

سه عکس ساده را روی مقوا قرار دهید و روی میز بگذارید و سپس یک عکس دیگر را که شبیه یکی از این سه عکس است، به کودک نشان دهید و بگویید آن را که شبیه این است، به من بده.

والدین می‌توانند با اجرای تمرین‌های فوق، گام مهمی در راستای رشد و ارتقای توانایی استدلال کودکان خود بردارند. همچنین والدین می‌توانند با به‌کارگیری خلاقیت خود تمرین‌های دیگری نیز با کودک خود انجام دهند که شبیه به تمرین‌های گفته شده است. از طریق جابجایی رنگ‌های وسایل و شیوه‌های گفته در هر تمرین می‌توان این کار را انجام داد.