محل بازی کودک کجاست؟
- مرجع آزمون های آنلاین رایگان
- شخصیت، ازدواج، روابط، آسیب شناسی
- فردی، شغلی، تحصیلی، سازمانی و ...
- ارائه آموزش های صوتی و تصویری
- ارائه مطالب علمی و روان شناسی
- گروه سنی کودکان تا بزرگسالان
از دیرباز مربیان هوشمند و آفریننده همواره به اثرات محل بازی کودکان بر رشد آنان توجه داشته اند. فردیک فروبل ( ابتدای قرن نوزدهم) طراحی محیط و فضاسازی برای کودکان را با طراحی فضای سبز و باغ که پیوسته در حال تغییر است مقایسه می کرد، فضاهایی که تخیل پرور و راهنمای تخیلات و خلاقیت و رفتار کودکان و بازی کودکان است.
مارگارت مک میلان مربی نامدار می نویسد« بهترین فرصت ها برای رشد و پیشرفت کودک در حیطه بازی های آزاد و دسترسی به مواد گوناگون نهفته است». یکی از راه های فراهم آوردن این گونه شرایط این است که محوطه بازی کودک را به سطوح فعالیت تبدیل کنید که کودکان بتوانند از میان آنها دست به انتخاب بزنند. برای نمونه:
- سطوح فعالیت
- مرکز خانه بازی
- ناحیه بازی های فعال
- مرکز دنیای کوچک
- مرکز ساختمان سازی/ بازی با مکعب ها
- مرکز پژوهش و اکتشاف حسی/ دست ورزی
- ایستگاه هنر/ خلاقیت
- مرکز کتاب خوانی/ گوشه دنج برای مطالعه
فضای تعذیه، جای سه پایه های نقاشی، و محل بازی های شلوغ و پر ریخت و پاش و خلاق باید نزدیک دستشویی قرار داده شود. کف این محوطه نباید لیز باشد و به آسانی تمیز شود.
کم سر و صداترین گوشه اتاق را برای مرکز کتابخوانی، ساختمان سازی و فضای خصوصی کودک انتخاب کنید. این قبیل فعالیت ها بیشتر روی کف زمین یا اتاق انجام می شود، بنابر این به منظور راحتی بیشتر و جلوگیری از مزاحمت و پخش صداها از موکت (یا بهتر اینکه از فرش که ضربه گیرتر و نرم تر است) استفاده کنید. به کمک بالش و کوسن می توان جاهای بدون جاذبه را به گوشه های دنج و راحت مبدل کرد.
باید جاهایی را نیز برای اینکه کودک بدون کار و فعالیت خاصی بتواند در آنجا بنشیند تدارک دید. کودکان به طور غریزی امنترین گوشه اتاق را شناسایی می کنند و با تکیه دادن و غنودن در آنجا احساس امنیت می کنند. کودکان خردسال مکان ها و جاهای غار مانند و آلونک مانند که سقف کوتاه دارند را دوست دارند. حتی جعبه های بزرگ مقوایی بر آنها خانه دنج و راحتی به شمار می رود.
چنانچه مدتی بگذرد و کودکان از فضای معینی کمتر استفاده کنند در آن صورت می توانید آن جا را بازسازی کنید. اگر به دقت بازی کودک رامشاهده کنیم و به نظرهای آنها گوش بدهیم خودشان ضرورت بازسازی فضاها را به ما نشان می دهند، از همین راه است که به صورت پیوسته می توان دست به تهیه و تدارک فضاهای آفریننده زد.
محل بازی کودک
هر قسمت از فضا چگونه مشخص می شود؟ حد و مرزهای مکان و فضا، بیش از آنچه بازی کودک را محدود کنند باعث افزایش ایمنی و توان تمرکز او می شوند. البته این هم هست که لازم نیست حد و مرزها به صورت دائمی باشند و همچنین ،نباید مانع نظارت شوند. بعضی اوقات یک تکه فرش یا یک مرز مشابه در معرض دید و نظارت می تواند فضا و مکان معینی را شکل دهد، با این حال باید دیواره های جدا کننده برای تعیین محدوده سطوح فعالیت و هدایت رفت و آمدها وجود داشته باشد. این دیواره های جدا کننده می توانند از پارچه ، دیواره های مشبک یا اسباب و اثانیه دیگر باشند. برای مثال کاربرد قفسه ها به صورت حصار یا مانع ، کاری است منطقی که امکان می دهد فضای معینی کاربردی دوگانه پیدا کند و برای نمونه ، هم برا تقسیم بندی اتاق باشد و هم انبار نگهداری اشیا. هرگاه این قبیل دیوارها برای کودکان نوپا و کودکان پرجنب و جوش جای تکیه و دستگیره هم داشته باشد، شرایط مساعد تری برای آنان فراهم می آورد.
اگر راه های عبور عرض درست و دقیق داشته باشند کودکان می توانند به راحتی فعالیت معینی را کنار بگذارند و دست به بازی و فعالیت دیگری بزنند. بنابراین وقت بگذارید و در نظر آورد که راه های عبور چگونه تکوین پیدا می کنند راه ها و مسیر ها باید فعالیت آنان پیچ و خم داشته باشد. در شرایط آرمانی سطوح فعالیت و جا و مکان بازی کودکان از سه جهت باید محصور شود تا بازی و فعالیت آنان را رفت و آمد ها مختل نکند. اگرسطوح فعالیت فقط در کنار دیوارها تنظیم شوند، ممکن است ، قسمت بزرگی از فضای باز اتاق به مسیر دویدن کودکان تبدیل شود. برای جلوگیری از این پیشامد، با استفاده از دیواره های محکم فعالیتی را در وسط اتاق سازماندهی کنید.
انعطاف پذیری در بازی کودک
باید هر فضا و مکان ، قابل تغییر باشد: برای سازماندهی فضای کودکان دیواره هایی با قابلیت جابه جایی به کار ببرید و از کاربرد اثاثیه ثابت و نصب شده اجتناب کنید. انعطاف پذیری کلید تطابق و سازگاری در شرایط زیر است:
چند گروه کودک، هر یک با نیازهای متفاوت
گسترش دادن الگوهای یادگیری
تغییر دادن زمینه های یادگیری
جلب و جذب توجه و رغبت کودکان
همراهی با کارکنان و مربیان جدید با سلیقه های متفاوت
محل نگهداری، انبار و نمایشگاه
انبار و محل نگهداری وسایل و اسباب بازی ها باید در خلال تهیه طرح اولیه اتاق در نظر گرفته شود. هر انبار خوب دارای شرایط زیر است:
ایمن و بی خطر
نزدیک به مکان مورد استفاده
واضح و قابل شناسایی برای کودکان
داشتن ظاهری زیبا و خوشایند
محل نگهداری وسایل باید برای بازی کودکان قابل دسترس باشد. آنها بعد از هر بازی با جمع آوری و برگرداندن وسایل به جای آنها احساس خوشنودی می کنند، بنابراین قفسه ها و سبدها باید در دسترس کودکان قرار گیرد و با تصاویر ساده علامت گذاری شوند. در بیشتر مراکز برای اینکه کودکان با هدایت بزرگترها از وسایل استفاده کنند تعدادی انبار نیز خارج از دسترس کودکان تعبیه می کنند.
نمایشگاه در هر مرکز مراقبت از کودکان، به نمایش گذاردن ساخته ها و کارهای آنان بسیار پراهمیت بوده و نشان دهنده احترام به کار آنان است. چنانچه سطح فوقانی قفسه متناسب قد و قامت کودکان باشد، می توان ساخته های آنها را در آنجا به نمایش گذاشت.
همچنین می توان کارهای کودکان را پشت قفسه هایی که صفحه های نگهدارنده دارند نصب و در استفاده از دیوارها صرفه جویی کرد. می توان چنین قفسه هایی را برای به نمایش گذاشتن کارهای هنری تازه کودکان یا عکس هایی از فرایند تولید مرتبا تغییر آرایش داد.
وسایل و اسباب مهد کودک باید متناسب با اندازه قد و قامت کودکان تهیه شوند و برای استفاده دراز مدت کودکان پرانرژی ، استحکام فراوان داشته باشند. در عین حال برای اجتناب از آسیب دیدن کودکان هنگام بازی کودک باید لبه های آنها پخ و گرد شده باشد. برای انتخاب وسایل و اسباب مهد در نظر داشته باشید که برای «برانگیختن» کودکان نیاز به رنگ های اصلی درخشان است. وسایل و اسباب پلاستیکی، احساس مصنوعی و ساختگی بودن را در فضاها ایجاد می کند حال انکه دست زدن و تماس با اسباب چوبی احساس آشنا و خوشایندی به شخص می دهد. تنوع الگوها و رنگ ها نیز فرصت هایی را برای یادگیری فراهم می آورد:« نگاه کن، این قسمتی از یک درخت بوده است !»
صندلی ها باید محکم و استوار باشند، و اندازه آنها طوری باشد که هنگام نشستن روی آنها به راحتی پاهای کودکان روی زمین قرار گیرد و احسای راحتی و امنیت کنند. چنین شرایط موجب می شود کودک بهتر بتواند قسمت بالا تنه خود نگهدارد و کنترل کند. هماهنگی و تناسب بین بلندی میز و صندلی نیز بسیار پر اهمیت است. بیست سانتی متر کوتاهتر بودن کف و نشیمن صندلی از روی میز، با اندازه های بدنی بسیار از این دسته کودکان هماهنگی دارد. صندلی های لبه دار می توانند احساس امنیت بیشتری به کودکان کوچکتر بدهند.
میزهایی با قابلیت تنظیم ارتفاع برای مکان های آموزشی یا محل بازی کودک که در آنها قد کودکان تفاوت های قابل توجه دارد بسیار مفید است. بلندی این گونه میزهای به تناسب نوع فعالیت کودکان قابل تغییر به صورت ایستاده یا نشسته است، و همچنین برای موقعیت هایی غیر از ساعات رسمی مدرسه یا برای کودکان با نیازهای ویژه کارایی دارند. بعضی میزها به شکل قلوه و کلیه هستند طوری که مراقب می تواند به راحتی به همه کودکان دسترسی داشته باشند.
وقتی کودکان خردسال راحت و آرام باشند، بازی های معنی دار و شکوفا جاری می شود، بنابراین موقعیت فضای محیطی که کودکان خردسال در آن به سر می برند باید شبیه به فضای امن خانه باشد. نورپردازی طبیعی ، سطوح چوبی، سبدهای حصیری، پرده ها و گیاهان می توانند احساس هماهنگی و توازن ایجاد کنند.
طبیعت بهترین نمونه محیط آرامش بخش است. چشم اندازهای گسترده دریا و آسمان و دشت ها جلوه های گوناگون رنگ های آرام را به نمایش می گذارد. رنگ های هیجان برانگیز مثل قرمز یا زرد در فضاهای کوچکتر به کار می روند. وقتی فضایی را برای کودکان آماده می کنید رنگ های روشن را می توان با پراکندگی های پرجاذبه تدارک دید. تحقیق «رجیو امیلیا» درباره ویژگی های فضاهای آموزشی نشان میدهد:«وجود کودکان، به خودی خود جلوه بارزی از رنگ هاست… بنابراین محیط نباید با رنگ های فراوان، شلوغ و اشباع شود بلکه باید کم یا بیش با رنگ دهی اندک آراسته شده باشد تا در کنار حضور کودکان ، بیشترین هماهنگی در محیط ایجاد شود».
ویژگی های کودکان | فضاهای لازم | تجهیزات و وسایل پیشنهادی |
اکتشاف حسی | مرکز بازی های خلاق | · میز شن و آب بازی برای بازی کودک
· سه پایه های نقاشی · میزو صندلی · فقسه های وسایل و مواد |
فعالیت ماهیچه های درشت | ناحیه بازی های فعال- روباز یا سرپوشیده (ایوان) برای بازی کودک | · شهرک کودکان نوپا(قسمتی که مجهز به وسایل و تجهیزات مناسب برای بازی کودک با اندازه کودکان نوپا می باشد)
· ماشین های کوچک · سه چرخه های کوچک · رورئک های کوچک · گاری های دستی و هل دادنی · تجهیزات و وسایل دارای حرکات گهواره ای · مکعب های تو خالی |
ساخت و ساز | مرکز بازی با مکعب ها | · آجرهای چوبی
· قفسه های نگهداری آجرها |
افزایش هماهنگی حرکات ظریف | مرکز «دنیای کوچک» | · آدم ها و حیوانات اسباب بازی
· موادی برای ساختن خانه ، نرده هاو.. · وسایل نقلیه کوچک و ماشین قفسه های نگهداری تجهیزات و وسایل و جداسازی«دنیای کوچک» |
پیشرفت نقش آفرینی | مرکز خانه بازی | · اتاق زیر شیروانی
· اسباب و اثاث مرکز خانه بازی · میزو صندلی · واحد تعویض لباس |
شناسایی و علاقه به | مرکز کتاب خوانی | فقسه نمایش کتاب |
مرکز نشانه گذاری | میز و صندلی |
اگر در فکر طراحی فضای آموزشی یا محل بازی کودک برای کودکان خردسال هستید، ویژگی های ساختمانی و ضرورت های زیر را می توانید در نظر داشته باشید:
تدارک مکان سرپوشیده برای فعالیت های حرکتی ماهیچه های بزرگ تحت هر شرایط آب و هوایی، و برای تخت خواب های کودکان شیرخوار.
- دسترسی مستقیم از اتاق بازی به فضای باز برای بازی
- به حداقل رساندن درها، به منظور جلوگیری از اتلاف فضا، و آسان سازی رفت و آمد
- کف اتاق: نکات ایمنی را در نظر بگیرید (لغزنده نباشد)، سهولت پاکسازی و بهداشت.
- پوشش سقف و دیوارها: پوشش ضد صوت و ضد بازتاب های نور( غیر براق)
- روی دیوارها: به جنس ، رنگ سهولت پاکسازی و صداگیر بودن آن توجه کنید.
- حرارت: منابع گرمایشی زیر سطح کف اتاق بهتر از وجود رادیاتور یا بخاری در اتاق می باشد.
- فضای کافی برای پذیرش و خوشامدگویی، و جلوگیری از ازدحام شتاب والدین
- اختصاص فضا برای لباس های کودکان در فضای باز و وسایل شخصی آنها
- نرده های چوبی مشبک و تصویری می تواند مفید باشد.
- محل نگهداری و انبار برای کالسکه ها و صندلی های مخصوص کودکان در ماشین