علل، علائم و درمان اختلال اضطراب اجتماعی چیست؟

اضطراب اجتماعی، که در گذشته فوبیای اجتماعی نامیده می‌­شد، نوعی اختلال اضطراب است که فرد مبتلا به آن در موقعیت­‌های اجتماعی روزمره دچار اضطراب و خودآگاهی شدید می­‌شود. با درمانکده همراه شوید تا علل اضطراب اجتماعی و علائم اضطراب اجتماعی و نیز درمان اضطراب اجتماعی را بشناسید.

اضطراب اجتماعی چیست؟

افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی به ­صورت شدید، مداوم و مزمن از این­که مورد نگاه و قضاوت دیگران قرار بگیرند و به ­خاطر رفتار خود تحقیر یا شرم­‌زده شوند، می­‌ترسند. ممکن است این ترس آن­قدر شدید باشد که کار، درس یا سایر فعالیت­‌های فرد را مختل سازد. با این­که بسیاری از افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی درمی‌یابند که ترسشان بیش از اندازه و غیر منطقی است، نمی­‌توانند بر آن غلبه کنند.

آن­‌ها اغلب چند روز یا چند هفته قبل از شروع وضعیتی که از آن می‌­ترسند دلشوره می­‌گیرند. به ­علاوه، معمولا دچار عزت نفس پایین و افسردگی می­‌شوند. علل اضطراب اجتماعی همچنان در حال بررسی است.

در بعضی از موارد، اختلال اضطراب اجتماعی تنها به یک موقعیت مثل ترس از سخنرانی در جمع، محدود می­‌شود یا ممکن است فرد تنها زمانی­‌که کنار دیگران است دچار علائم اضطراب اجتماعی شود. اگر درمان اضطراب اجتماعی انجام نشود، پیامدهای جدی به دنبال دارد. مثلا، مانع از رفتن افراد به محل کار یا مدرسه می­‌شود و فرد نمی‌­تواند با دیگران دوست شود.

علائم فیزیکی، که معمولا همراه با استرس شدید ناشی از اختلال اضطراب اجتماعی است، شامل سرخ شدن، تعریق، لرزش، حالت تهوع و اختلال در گفتار می­‌شود.

از آن­جایی­‌که این علائم اضطراب اجتماعی ظاهری ترس از مورد تایید واقع نشدن را افزایش می‌­دهد، خود علائم منبع دیگری از ترس است و چرخه­‌ی پلیدی را به وجود می‌آورد: از آن­جایی که افراد دچار اختلال اضطراب اجتماعی نسبت به تجربه­ این علائم نگران می­‌شوند، احتمال بروز علائم نیز بیشتر می­‌شود.

اختلال اضطراب اجتماعی معمولا در بین اعضای خانواده وجود دارد و ممکن است همراه با افسردگی یا سایر اختلالات اضطراب نظیر اختلال هراس یا اختلال وسواس فکری-عملی باشد. بعضی از افراد دچار اختلال اضطراب اجتماعی برای فرار از این وضعیت به الکل یا مواد دیگر رو می‌­آورند که منجر به اعتیاد می­‌شود.

برآوردها نشان می­‌دهد حدود 7 درصد از جمعیت ایالت متحده دچار اختلال اضطراب اجتماعی هستند. اختلال اضطراب اجتماعی در زنان دو برابر مردان رخ می‌­دهد اما درصد بیشتری از آقایان برای درمان این وضعیت کمک دریافت می­‌کنند. این اختلال معمولا از کودکی یا اوایل نوجوانی شروع می‌­شود و به­ ندرت پیش می‌­آید که بعد از 25 سالگی رخ دهد.

علائم اضطراب اجتماعی

تنها زمانی اختلال اضطراب اجتماعی در فرد تشخیص داده می­‌شود که اجتناب، ترس یا اضطراب نسبت به موقعیت اجتماعی در زندگی روزمره، شغل و زندگی اجتماعی اختلال ایجاد کند یا فرد در اثر اضطراب دچار استرس قابل توجه شود. DSM-5 برای تشخیص علائم اختلال اضطراب اجتماعی معیارهای زیر را ارائه کرده است:

• فرد از یک یا چند موقعیت اجتماعی که در آن مورد بازپرسی و توجه دقیق دیگران قرار بگیرد می‌­هراسد. برای نمونه می­‌توان به ملاقات با افراد غریبه، نگاه کردن به او هنگام غذا خوردن یا سخنرانی اشاره کرد.
• فرد می­‌ترسد طوری رفتار کند که شرمنده شود یا مورد قضاوت منفی قرار گیرد.
• فرد تقریبا همیشه با قرار گرفتن در موقعیت­‌های اجتماعی دچار اضطراب شدید می­‌شود.
• فرد از موقعیتی که نسبت به آن وحشت دارد می­‌گریزد یا با اضطراب و پریشانی آن را تحمل می­‌کند.
• ترس یا اضطراب فرد نسبت به خطر واقعی موقعیت اجتماعی غیرمنطقی است.
• ترس یا اضطراب فرد دائمی است و معمولا تا شش ماه یا بیشتر طول می­‌کشد.
• اجتناب، اضطراب یا پریشانی به­ طرز قابل توجهی عملکرد اجتماعی، تحصیلی یا شغلی فرد را مختل می­‌سازد.

از جمله علائم اضطراب اجتماعی به شکل فیزیکی می‌­توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سرخ شدن، تعریق، لرزش، بالا رفتن ضربان قلب یا احساس «خالی شدن ذهن»
• حالت تهوع یا به هم خوردن مزاج
• حالت ایستادن فرد تغییر می­‌کند، با دیگران ارتباط چشمی برقرار نمی­‌کند یا بسیار آرام صحبت می­‌کند.

به ­علاوه، تنها زمانی قادر به تشخیص علائم اضطراب اجتماعی و ترس یا اضطراب خواهیم بود که فرد در حال سخنرانی یا اجرا در جمع باشد.

علل اضطراب اجتماعی

تحقیق برای درک بهتر علت بروز اختلال اضطراب اجتماعی ادامه دارد اما بررسی‌­ها به قسمت کوچکی در مغز به نام آمیگدال اشاره می‌­کند. گفته می­‌شود آمیگدال بخش مرکزی مغز است که واکنش به ترس را کنترل می­‌کند.

علل اضطراب اجتماعی ارثی است. در واقع، احتمال بروز این اختلال در بستگان درجه یک دو تا شش برابر بیشتر است.

تحقیقاتی که به حمایت از موسسه­ ملی سلامت روان انجام شده محل ژنی را در موش‌­ها نشان می­‌دهد که روی ترس آموخته­‌شده تاثیر می‌­گذارد. دانشمندان درحال کار روی این نظریه هستند که حساسیت بیشتر نسبت به مورد تایید واقع نشدن فیزیولوژیکی یا هورمون­‌محور است و این تاییدی بر ارثی بودن علل اضطراب اجتماعی است.

سایر تحقیقات در حال بررسی تاثیر محیط در بروز فوبیای اجتماعی هستند. مورد بدرفتاری واقع شدن و مصیبت در کودکی نیز از جمله علل اضطراب اجتماعی است.

درمان اضطراب اجتماعی

اکثر اختلالات اضطراب اجتماعی به کمک متخصص سلامت روان قابل درمان است و اغلب با استفاده از دو روش با موفقیت درمان می­‌شود: روان­‌درمانی و دارو به عنوان درمان اضطراب اجتماعی موثر است.

تراپی برای درمان اضطراب اجتماعی

درمان شناختی رفتاری نوعی روان­‌درمانی است که در معالجه­ اضطراب شدید اجتماعی و به عنوان درمان اضطراب اجتماعی موثر واقع می‌­شود.

هدف اصلی درمان شناختی رفتاری و رفتاردرمانی کاهش اضطراب ازطریق حذف باور یا رفتارهایی است که به حفظ اختلال اضطراب کمک می­‌کند. مثلا، اجتناب از شیء یا موقعیتی که از آن می‌­ترسیم مانع از این می­‌شود که دریابیم این ترس مضر است.

کلید درمان شناختی رفتاری برای درمان اضطراب اجتماعی روبه‌­رو شدن و قرار گرفتن در معرض چیزی است که از آن می‌­ترسیم. معمولا این فرایند برای درمان اضطراب اجتماعی سه مرحله دارد:

1. اول، فرد به موقعیتی که از آن می­‌ترسد، معرفی می­‌شود.
2. مرحله­ دوم این است که خطر مورد تایید واقع نشدن در موقعیت را افزایش دهیم تا فرد این اعتماد به نفس را در خود ایجاد کند که می­‌تواند انتقاد یا طرد شدن را کنترل کند.
3. در مرحله­ سوم روش­‌هایی به فرد یاد داده می­‌شود تا با مورد تایید واقع نشدن کنار بیاید. در این مرحله، از فرد خواسته می­‌شود بدترین ترس خود را تصور کنند و به ایجاد واکنش­‌های سازنده به ترس تشویق می­‌شود.

این مراحل اغلب با آموزش کنترل اضطراب همراه است؛ مثلا، روش‌­هایی مثل تنفس عمیق به فرد یاد داده می­‌شود تا اضطراب را کنترل کند. اگر این روش با دقت و تحت نظارت تراپیست انجام شود، امکان خنثی کردن اضطراب همراه با ترس وجود دارد.

مواجه شدن با موقعیتی که از آن می­‌هراسید در درمان شناختی رفتاری تنها زمانی انجام می­‌شود که برای آن آماده باشید. پس تدریجی و تنها با اجازه­ شما صورت می­‌گیرد. بیمار در تعیین میزان و سرعت مواجه شدن با شرایط به تراپیست کمک می­‌کند.

درمان شناختی رفتاری و رفتاردرمانی، به جز احساس ناخوشایند ناشی از افزایش اضطراب، هیچ­‌گونه عوارض منفی ندارد اما تراپیست باید در روش‌­های درمان تبحر داشته باشد تا درمان جواب دهد.

احتمالا تراپیست حین فرایند درمان تکالیفی از بیمار می­‌خواهد: مثلا مشکلات خاصی که بیمار باید بین جلسات روی آن­‌ها کار کند.

این روش معمولا دوازده هفته طول می­‌کشد و ممکن است به­‌صورت گروهی انجام شود ولی مشکلات اعضای گروه باید مشابه باشد. درمان حمایتی مانند گروه، زوج یا خانواده درمانی به افزایش آگاهی اطرافیان نسبت به اختلال کمک می‌­کند. در بعضی از موارد، افراد دچار اختلال اضطراب اجتماعی از آموزش مهارت­‌های اجتماعی هم سود می­‌برند.

دارو برای درمان اضطراب اجتماعی

تجویز داروی مناسب و موثر نیز در کنار روان­‌درمانی در فرایند درمان اضطراب اجتماعی نقش دارد. از جمله این داروها می‌­توان به داروی ضد افسردگی مانند بازدارنده­ بازجذب سروتونین (SSRIs) و بازدارنده­ مونوآمین اکسیداز (MAOIs) و داروهایی که تحت عنوان بنزودیازپین قوی شناخته می­‌شود اشاره کرد.

افرادی که تنها هنگام اجرا در جمع دچار اضطراب اجتماعی می­‌شوند می­‌توانند از مسدودکننده­ بتا استفاده کنند که ضربان قلب را پایین می­‌آورد و علائم فیزیکی اضطراب را کاهش می­‌دهد.