نگاهی به توانمندسازی شناختی و تاریخچه آن

تاریخچه ی این رویکرد را از کتاب توانمندسازی حافظه نوشته ویلسون نقل می کنیم: درمان افرادی که آسیب مغزی دیده اند به حدود ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش در مصر بر می گردد ( والش۲، ۱۹۸۷ به نقل از ویلسون ،۲۰۰۹). توانبخشی امروزی احتمالا در جریان جنگ جهانی اول، برای بهبود و نجات س ربازی بوده که از ناحیه سر مجروح ش ده بودند. مرور تاریخچه توانبخشی در آلمان حاکی از آن است که بسیاری از رویه های توانبخشی که در جریان جنگ جهانی اول در بیمارستانهای ارتش ایجاد شده اند تا حدود زیادی اموروزه هم کار برد دارند. در واقع اولین کتاب نوشته شده در زمینه توانبخشی شناختی به سربازانی مربوط می شود که از اصابت گلوله به سر، جان سالم به در برده اند ( پاپل رویتر ،۱۹۱۷) که از یک رویکرد بین رشته ای، بین روان شناسی، عصب شناسی و روانپزشکی طرفداری می کند.

 گلدشتاین (۱۹۴۲) و پاپل رویتر اولین کسانی بودند که از چیزی استفاده کردند که ما امروز آن را توانبخشی شناختی می نامیم. در طول جنگ جهانی دوم لوريا (۱۹۶۳) در شوروی سابق و زنگویل (۱۹۷۴) در انگلستان روی سربازانی که آسیب مغزی دیده بودند کار کردند. آن ها هر دو به اصل سازگاری کارکردی معتقد بودند که در آن مهارت آسیب ندیده مورد استفاده قرار می گیرد تا جبران مهارت آسیب دیده باشد. حرکت عمده و پیشرونده بعدی، در نتیجه جنگ و ۶ روزه اسراییل ظاهر شد، در این مرحله رویکرد بن شیبای شکل گرفت که به محیط درمانی مربوط بود.

 همزمان با این که بن شیبای در حال توسعه برنامه محیط درمانی اش بود، افزایش تعداد بازماندگان حوادث جاده ای، انگیزه رشد مراکز توانبخشی شناختی تخصصی شد. اولین برنامه، که می توان آن را برنامه توانبخشی شناختی نامید، احتمالا مربوط به دیلر در نیو یرک است (۱۹۷۶). دیلر و بن شیبای حدود ۲۰سال با هم کار کردند. برنامه پریگاتانو در اوکلاهاما نیز با رویکرد کل نگر تا حد زیادی تحت تاثیر بن ش یبای بوده است ( پریگاتانو، ۱۹۸۶) در سال ۱۹۹۶ ویلسون و همکارانش مرکز توانبخشی عصب – روانشناختی اولیور زنگویل را در کمبریج شاپر انگلستان افتتاح کردند ( ویلسون و همکاران ،۲۰۰۹).

برلی اینکه دقیق تر بدانیم توانمند سازی شناختی یعنی چه؟ابتدا به بررسی شناخت و فرایند های شناختی می پردازیم:

فرایند های شناختی پایه :

 شناخت یک فعالیت ذهنی یا فرایند کسب دانش و فهمیدن از طریق اندیشه، تجربه و حواس است ( فرهنگ آکسفورد، ۲۰۲۰). در روانشناسی، معمولا شناخت همراه با یک منظر پردازش اطلاعات به کار می رود (استرنبرگ و استرنبرگ،۲۰۰۹) این شامل بسیاری از جنبه های عملکرد و فرآیندهای فکری نظیر حافظه، ارتباط، ش کل دهی مفهوم، شناخت الگو، زبان، توجه، ادراک، عمل، حل مسئله و تصویر سازی ذهنی می باشد (بست! ۱۹۹۹).

 اکنون می توانیم توانمند سازی شناختی را معرفی کنیم :

 توانمندسازی شناختی برنامه ای برای کمک به افراد آسیب دیده مغزی یا اشخاصی که به دلایل دیگر نقایص شناختی دارند برای بازگرداندن عملکرد طبیعی یا جبران کمبود شناختی است. که شامل یک برنامه آموزشی فردی سازی شده و تمرین مهارت های خاص و راهبردهای فراشناختی می شود. استراتژی های فراشناختی عبارتند از: کمک به افزایش سطح آگاهی فرد در مورد مهارت های حل مسئله با یادگیری نحوه نظارت بر اثربخشی این مهارت ها و در صورت لزوم خوداصلاحی.

 درمان توانبخشی شناختی (ارائه شده توسط یک درمانگر آموزش دیده) یک زیر مجموعه از توانبخشی شناختی است (توانبخشی مبتنی بر جامعه، اغلب در آسیب دیده های مغزی که توسط متخصصان توانبخشی ارائه می شود) و نشان داده شده است که برای افراد مبتلا به سکته مغزی در نیمکره چپ یا راست یا آسیب مغزی موثر باشد(کیسرون و همکاران ،۲۰۰۲؛ سودربك، ۱۹۹۲) نوعی درمان توانبخشی ش ناختی مبتنی بر رایانه که درمان نسخه ای شناختی نامیده می شود برای درمان اسکیزوفرنی، بیش فعالی و نقص توجه و اختلال افسردگی عمده مورد استفاده قرار گرفته است (ویکسن، اوکنل و همکاران ،۲۰۰۶) توانبخشی شناختی بر اساس استراتژیهای مغزی شامل حافظه است (زنیکوس، وسولوسکی، بورک، ۱۹۹۰) به کارکرد ها اجرایی، برنامه ریزی فعالیت ها و پیگیری از طریق عنوان مثال، حافظه، توالی کار، لیست ها) (بورک” و همکاران، ۱۹۹۱) همچنین ممکن است برای افراد آسیب آسیب دیده مغزی توصیه شود (کرولی و میلز، ۱۹۹۱؛ گوردن، هيبارد و کروتزر: ۱۹۸۹(توانمند سازی شناختی ممکن است بخشی از یک برنامه جامع خدمات اجتماعی باشد یا در خدمات محلی ادغام شده باشد مانند زندگی حمایت شده، اشتغال حمایت شده، پشتیبانی خانواده، آموزش حرفه ای، سلامت خانه یا برنامه ی آموزشی در جامعه (واتسون، ۱۹۹۱، یولکینی و جونز، ۱۹۸۵)

 افراد و خانواده ها در زمان های مختلفی از آسیب ، به طور متفاوت به مداخلات مختلف پاسخ می دهند . عملکرد پیش از آسیب، شخصیت، حمایت اجتماعی و خواسته های محیط، از جمله عوامل مؤثر بر آن هستند. در این متغیر پاسخ به درمان، توانبخشی شناختی، با پاسخی که به درمان سرطان، دیابت، بیماری قلبی، بیماری پارکینسون، آسیب نخاعی، اختلالات روانپزشکی یا هر نوع آسیب یا بیماری دیگر دیده می شود متفاوت نیست؛ زیرا – واکنش متغیر به درمان های مختلف – امری عادی است.(سولبرگ و متیرا ،۲۰۰۱) تحقیقات مختلفی تاثیر درمان به روش توانمند سازی شناختی را بررسی کرده اند برای مثال پژوهش فراتحلیل سینسرون و همکاران نشان داده که از ۴۷ پژوهش مداخله توانمند سازی شناختی ۳۷ مورد مداخله موثر(٪ ۷۸.۷) را نشان داده است ( سیسرون و همکاران، ۲۰۰۲). در مقاله ی بعد با مطالعه ی چارچوب توانمد سازی شناختی و بررسی پژوهش هایی که اثر بخشی این رویکرد را بررسی کرده اند با ما همراه باشید.

منابع :

Best, J B.1999.Cognitive Psychology, 5th ed. John Wiley & Sons, pp. 15-17 Burke WH.; Zencius AH.; Weslowski MD.; Doubleday F. 1991. Improving executive function disorders in brain-injured clients. Brain Injury. 5 3: 241-252. doi:10.3109/02699059109008095 Butterworth, B; Varma, S; Laurillard, D 2011. Dyscalculia: From brain to education. Science, 332 6033: 1049-1053. Bibcode:2011Sci…332.1049B. doi:10.1126/.science.1201536 Cicerone , K D; Dahlberg ,C; Malec J F.; . Langenbahn ,DM; Felicetti ,T; Kneipp ,S; Ellmo ,W; Kalmar, K; Giacino ,J T.; Harley, P; Laatsch, Linda; M ,Philip A.; Catanese J. 2002. Evidence-Based Cognitive Rehabilitation: Updated Review of the Literature From 1998 Through 2002. doi:10.1016/j.apmr.2005.03.024. PMID .16084827 Cicerone ,K D; Dahlberg ,C; Malec ,J F; . Langenbahn ,DM; Felicetti ,T; Kneipp „S; Ellmo ,W; Kalmar, K; Giacino ,J T.; Harley, P; Laatsch, Linda; M ,Philip A.; Catanese ,J. 2002. Evidence-Based Cognitive Rehabilitation: Updated Review of the Literature From 1998 Through 2002. doi:10.1016/j.apmr.2005.03.024. PMID .16084827 Crowley J.; Miles J. 1991. Cognitive remediation in pediatric head injury: A case study. Journal of Pediatric Psychology. 16 5: 611-627. doi:10.1093/jpep.sy/16.5.611 Gordon W.; Hibbard M.; Kreutzer J. 1989. Cognitive remediation: Issues in research and practice. Journal of Head Trauma Rehabilitation. 4 3: 76-84. .doi:10.1097/00001199-198909000-00011 Gorski, D. What is Response to Intervention RTI? | RTI Action Network. www.rti.network.org. Retrieved 2018-06-20 O’Connell RG, Bellgrove MA, Dockree PM, Robertson IH Dec 2006. Cognitive remediation in ADHD: effects of periodic non-contingent alerts on sustained attention to response. Neuropsychol Rehabil. 16 6: 653-65. doi:10.1080/09602010500200250. PMID 17127571 Oxford University Press and Dictionary.com. Retrieved 6 May 2020. Von Eckardt B (1996). What is cognitive science?. Princeton, MA: MIT Press. pp. 45–72. ISBN 9780262720236 Soderback I.; Ekholm J. 1992. January-March. Medical and social factors affecting behavior patterns in patients with acquired brain damage: a study of patients living at home three years after incident. Disability and Rehabilitation. 14 1: 30-35. doi:10.3109/09638289209166424 Sohlberg,M.M; Mateer,C.A.2001. Improving and managing attentional problems .. Annalls of the Newyork Academy of Sciences.9311,359-375 Sternberg, R. J.; Sternberg, K. 2009. Cognitive psychology 6th Ed.. Belmont, CA: Wadsworth, Cengage Learning Ulciny, G. & Jones, M. 1985. Enhancing the attendant management skills of .persons with disabilities. American Rchabilitation, 18-20 Watson, S. 1991. PAS and head injury. In: J. Weissman, J. Kennedy, & S.Litvak, Personal Perspectives on Personal Assistance Services. pp. 72-75. Oakland, CA: Rehabilitation Research and Training Center on Public Policy and Independent .Living, World Institute on Disability Wilson ,B,A2009. Memory Rehabitation : integrating theory and practice.

Gildford press Wilson ,B.A; Watson ,P.C.1996. A practical framework for understanding comoensatory behavior in people with organic memory impairment Memory 4:465-86 Wykes T Aug 2007. Cognitive remediation therapy CRT for young early onset patients with schizophrenia: an exploratory randomized controlled trial. Schizo.phr. Res. 941-3: 221-30. doi:10.1016/j.schres.2007.03.030. PMID 17524620 Zencius A.; Wesolowski M.; Burke W.H. 1990. January-March. A comparison of four memory strategies with traumatically brain-injured clients. Brain Injury. 4 1: 33-38. doi:10.3109/02699059009026146