- مرجع آزمون های آنلاین رایگان
- شخصیت، ازدواج، روابط، آسیب شناسی
- فردی، شغلی، تحصیلی، سازمانی و ...
- ارائه آموزش های صوتی و تصویری
- ارائه مطالب علمی و روان شناسی
- گروه سنی کودکان تا بزرگسالان
اختلال توهم‌زا که قبلا اختلال پارانویید نامیده می‌شد، نوعی بیماری روانی جدی به نام اختلال روان‌پریشی است. افرادی که این اختلال را دارند نمی‌توانند بگویند چه چیزی واقعی و چه چیزی تخیلی است.
توهم نشانه اصلی اختلالات توهم‌زاست. توهم ها باورهای تزلزل‌ناپذیر در مورد چیزی هستند که نه درست است و نه بر پایه واقعیت.
اما این امر به این معنی نیست که کاملا غیر واقعی هستند. اختلال روانی شامل هذیان‌هایی است که عجیب نیستند و باید با وضعیت‌هایی که می‌توانند در زندگی واقعی اتفاق بیفتند، مانند پیروی کردن، مسموم کردن، فریب دادن، توطئه کردن و یا دوست داشتن از دور، ارتباط داشته باشند.
این توهمات معمولا شامل ادراکات یا تجربیات اشتباه هستند. اما در واقع، این شرایط یا به هیچ وجه درست نیستند و یا بسیار اغراق‌آمیز هستند.
در مقابل، یک توهم عجیب و غریب چیزی است که هرگز نمی‌تواند در زندگی واقعی اتفاق بیفتد مانند این که دنیا توسط موجودات فضایی شبیه‌سازی شده و یا افکار شما در تلویزیون پخش شود. فردی که چنین افکاری دارد ممکن است آشفته با توهمات عجیب و غریب در نظر گرفته شود.
افرادی که اختلال هذیانی دارند اغلب می‌توانند به طور معمول و جدا از موضوع هذیان خود به اجتماعی شدن و عملکرد خود ادامه دهند و به طور کلی آشکارا عجیب و غریب رفتار نمی‌کنند. این بر خلاف افراد مبتلا به دیگر اختلالات روان‌پریشی است که ممکن است هذیان نیز به عنوان نشانه‌ای از اختلال خود داشته باشند.
اما در برخی موارد، افراد با اختلال هذیانی ممکن است فرد چنان درگیر این توهمات شود که زندگی عادی او مختل شود.
اگر چه هذیان ممکن است نشانه‌ای از اختلالات رایج باشد، مانند اسکیزوفرنی، اما خود اختلال هذیانی نسبتا نادر است. اختلال روانی اغلب در اواسط تا اواخر زندگی اتفاق می‌افتد و در زنان کمی شایع‌تر از مردان است.
انواع توهمات در اختلالات توهم‌زا
اختلالات توهم زا براساس موضوع اصلی توهم تقسیم‌بندی می‌شوند:
اروتومانیک:
فرد معتقد است که کسی عاشق اوست و ممکن است سعی کند با او ارتباط برقرار کند.
معشوق یا معشوقع معمولا آدم مهم یا مشهوری است. این اختلال می‌تواند منجر به رفتار به بن‌بست رسیدن شود.
غرض‌ورزی:
این فرد حس بیش از حد بالایی از ارزش، قدرت، دانش و یا هویت دارد.
آن‌ها می‌توانند باور کنند که یک استعداد بزرگ دارند یا یک اکتشاف مهم انجام داده‌اند.
حسادت:
فردی از این دست معتقد است که همسر یا شریک جنسی آن‌ها خیانتکار است.
آسیب:
کسی که این مساله را دارد معتقد است که او (یا فرد نزدیک به آن‌ها) مورد بدرفتاری قرار می‌گیرد
یا کسی جاسوسی او را می‌کند و یا قصد آسیب رساندن به او را دارد.
آن‌ها ممکن است شکایات مکرر به مقامات حقوقی هم داشته باشند.
سوماتیک:
افراد درگیر با این نوع توهم بر این باورند که یک نقص فیزیکی یا مشکل پزشکی دارند.
مخلوط:
این افراد دو یا چند نوع توهم دارند که در بالا ذکر شد.
نشانه‌های اختلال روانی توهم چیست؟
این نشانه‌ها معمولا شامل موارد زیر هستند:
- اوهام غیر عجیب و غریب – این ها واضح‌ترین علائم هستند
- نشانه‌های بی‌پایه، عصبانی و یا حالت روحی پایین
- سرخوشی (دیدن، شنیدن، یا احساس چیزهایی که واقعا وجود ندارند) مربوط به توهم.
به عنوان مثال، کسی که معتقد است مشکل بو دارد ممکن است بوی بد بدهد.
علل و عوامل خطر برای اختلالات تاخیری چه هستند؟
همانند بسیاری از اختلالات روان‌پریشی دیگر، علت دقیق اختلال هذیانی هنوز مشخص نیست. اما محققان به نقش عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی، محیطی و یا روان‌شناختی که آن را محتمل‌تر می‌سازند، نگاه می‌کنند.
ژنتیک:
این واقعیت که اختلال هذیانی در افرادی که اعضای خانواده آن‌ها مبتلا به اختلال هذیانی و یا اسکیزوفرنی هستند، شایع‌تر است
و نشان می‌دهد که ژن‌ها ممکن است درگیر شوند.
اعتقاد بر این است که همانند دیگر اختلالات روانی، تمایل به داشتن اختلال هذیانی ممکن است از والدین به فرزندانشان منتقل شود.
زیست‌شناسی:
محققان در حال مطالعه این موضوع هستند که چگونه اختلالات هذیانی ممکن است زمانی رخ دهند که بخش‌هایی از مغز نرمال نباشند.
نواحی غیر نرمال مغز که ادراک و تفکر را کنترل می‌کنند ممکن است با علایم هذیانی مرتبط باشند.
محیط / روان‌شناسی:
شواهد نشان می‌دهند که استرس می‌تواند اختلال هذیانی را تحریک کند. الکل و مصرف مواد مخدر نیز ممکن است در این امر
نقش داشته باشند. افرادی که تمایل به انزوا دارند، مانند مهاجران یا کسانی که بینایی و شنوایی ضعیفی دارند، به نظر می‌رسد
که احتمال بیشتری وجود دارد که اختلال هذیانی داشته باشند.
اختلالات توهم‌زا چطور تشخیص داده می‌شوند؟
اگر علائم اختلال هذیانی را داشته باشید، شما باید به متخصص اعصاب و روان مراجعه کنید.
پزشک شما به احتمال زیاد هم شما را معاینه فیزیکی خواهد نمود و هم از شما شرح‌حال کامل پزشکی خواهد گرفت. اگر چه هیچ تست آزمایشگاهی به طور خاص برای تشخیص اختلال هذیانی وجود ندارد اما روانپزشک شما ممکن است از تست‌های تشخیصی مانند مطالعات تصویربرداری یا آزمایش خون برای رد بیماری فیزیکی به عنوان علت این علائم استفاده کند. این موارد عبارتند از:
- بیماری آلزایمر
- صرع
- اختلال وسواسی – جبری
- دلیریوم
- اختلالات طیف دیگر شیزوفرنی
سایکولوژیست یا همان روانشناس تشخیص را براساس علائم و مشاهدات خود از رفتار و نگرش فرد تعریف می‌کند و در نهایت مشخص می کند که که آیا علائم به یک اختلال اشاره دارد یا خیر.
تشخیص اختلال هذیانی در این صورت داده می‌شود:
- فرد یک یا چند توهم دارد که یک ماه یا بیشتر طول می‌کشد.
- این فرد هرگز مبتلا به اسکیزوفرنی تشخیص داده نشده باشد. سرخوشی‌ها، اگر هم داشته باشند، مربوط به مضامین هذیان آن‌ها است.
- جدا از هذیان و اثرات آن، زندگی آن‌ها واقعا تحت‌تاثیر قرار نمی‌گیرد. رفتار دیگر عجیب و غریب نیست.
- اپیزودهای افسردگی اساسی، اگر اتفاق‌افتاده باشند، در مقایسه با اوهام کوتاه بوده‌اند.
- هیچ اختلال روانی دیگری، دارو، و یا شرایط پزشکی دیگر برای مقصر دانستن وجود نداشته باشد.
اختلالات توهم‌زا چطور درمان می‌شوند؟
درمان اغلب شامل دارو و روان‌درمانی است (نوعی مشاوره). درمان اختلال روانی می‌تواند بسیار دشوار باشد، تا حدی به این دلیل که کسانی که این اختلال را دارند اغلب بینش ضعیفی دارند و نمی‌دانند که اساسا یک مشکل روانی در آن‌ها وجود دارد.
مطالعات نشان می‌دهد که نزدیک به نیمی از بیمارانی که با داروهای ضدروان پریشی درمان شده‌اند، حداقل بهبود نسبی را نشان می‌دهند.
داروهای اولیه که برای درمان اختلالات هذیانی به کار می‌روند داروهای ضد روان‌پریشی نامیده می‌شوند. داروهای مورد استفاده عبارتند از:
- داروهای ضد روان‌پریشی سنتی: که نورولپتیک نیز نامیده می‌شوند، از اواسط دهه ۱۹۵۰ برای درمان اختلالات روانی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. آن‌ها با مسدود کردن گیرنده‌های دوپامین در مغز کار می‌کنند. دوپامین یک انتقال‌دهنده عصبی است که اعتقاد بر این است که در رشد و گسترش هذیان‌ها نقش دارد. داروهای ضد روان‌پریشی متداول عبارتند از:
- کلرپرومازین (تورسین)
- فلوفنازین (پرولیکسین)
- هالوپریدول (هالدول)
- لاکسپین (اوکسیلاپین)
- پرفنازین (تریلافون)
- تیوردازین (ملاریل)
- تیوتیکسن (ناوان)
- تریفلوپرازین (استلازین)
- داروهای ضد روان‌پریشی آتیپیکال: این داروها نسبت به داروهای ضد روان‌پریشی قدیمی‌تر، با عوارض کمتر، درمان بهتری به دنبال دارند. این داروها با مسدود کردن گیرنده‌های دوپامین و سروتونین در مغز کار می‌کنند. سروتونین یک انتقال‌دهنده عصبی دیگر است که بعضی معتقدند در اختلال هذیانی درگیر است. این داروها عبارتند از:
- آریپیپرازول (Abilify)
- آریپیپرازول لاروکسیل (Aristada)
- آسناپین (Saphris)
- برکسپیپرازول (Rexulti)
- کاریپرازین (Vraylar)
- کلوزاپین (Clozarile)
- ایلوپریدون (Fanapt)
- لوراسیدون (Latuda)
- پالیپریدون ( Sustenna Invega)
- پالیپریدون پالمیتات (Invega Trinza)
- کوئیتاپین (Seroquel)، ریسپریدون (Risperdal)، اولانزاپین (Zyprexa)
- زیپرازیدون (Geodon)
- سایر داروها: داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب ممکن است در صورت بروز اختلال هذیانی برای درمان اضطراب و یا علائم خلقی نیز به کار روند. در صورتی که فرد اضطراب بالایی داشته باشد و یا مشکل خواب داشته باشد، از Tranquilizer استفاده می‌شود. از داروهای ضد افسردگی برای درمان افسردگی استفاده می‌شود که اغلب در افراد مبتلا به اختلال هذیانی رخ می‌دهد.
روان درمانی همچنین می‌تواند همراه با دارو، به عنوان راهی برای کمک به افراد برای مدیریت بهتر و مقابله با استرس‌های مربوط به باورهای هذیانی و تاثیر آن بر زندگی آن‌ها، مفید باشد. روان درمانی‌هایی که ممکن است در اختلال هذیانی مفید باشند عبارتند از:
- روان‌درمانی فردی می‌تواند به فرد کمک کند تا تفکر تحریف‌شده را تشخیص داده و اصلاح کند.
- درمان رفتاری شناختی (CBT)می‌تواند به فرد کمک کند تا تشخیص و تغییر الگوهای فکری و رفتارهایی را که منجر به احساسات مشکل‌ساز می‌شوند، بیاموزد.
- خانواده درمانی می‌تواند به خانواده‌ها کمک کند تا با فرد محبوبی که اختلال هذیانی دارد مقابله کنند و به او کمک کنند.
افراد با علائم شدید و یا کسانی که در معرض آسیب زدن به خود و یا دیگران هستند ممکن است نیاز به بستری شدن داشته باشند تا این که شرایط پایدار شود.
عوارض اختلالات توهم‌زا چه هستند؟
- افراد مبتلا به اختلال هذیانی ممکن است اغلب در نتیجه مشکلات مربوط به هذیان افسرده شوند.
- رفتار با این توهمات همچنین می‌تواند منجر به خشونت یا مشکلات قانونی شود. به عنوان مثال، یک فرد با یک توهم اروتومانیک که فرد مورد هدف این توهم را اذیت می‌کند، می‌تواند دستگیر شود.
- هم چنین افراد مبتلا به این اختلال می‌توانند از دیگران بیگانه شوند به ویژه اگر توهمات آن‌ها با روابط آن‌ها تداخل کند و یا به آن‌ها آسیب برساند.
چشم‌انداز افراد با اختلال توهم‌زا چیست؟
این بیماری بسته به فرد، نوع اختلال هذیانی و شرایط زندگی فرد از جمله وجود حمایت دیگران و تمایل به ادامه درمان متفاوت است.
اختلال روانی معمولا یک وضعیت مزمن (پیشرونده) است، اما وقتی به درستی درمان شود، بسیاری از افراد می‌توانند از علائم خود رهایی یابند. برخی به طور کامل بهبود می‌یابند، در حالی که برخی دیگر باورهای هذیانی با دوره‌های بهبود (فقدان علائم) دارند.
متاسفانه، بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال به دنبال کمک نیستند. اغلب برای افراد مبتلا به اختلالات توهم‌زا، دانستن اینکه خوب نیستند، دشوار است. یا ممکن است علائم خود را به چیزهای دیگر مثل محیط نسبت دهند. آن‌ها همچنین ممکن است بیش از حد خجالت بکشند و یا از درمان بترسند. بدون درمان، اختلال هذیانی می‌تواند یک بیماری مادام العمر باشد.
آیا اختلال توهم‌زا(هذیانی) می‌تواند پیش‌گیری شود؟
هیچ راه شناخته‌شده‌ای برای جلوگیری از اختلال هذیانی وجود ندارد. اما تشخیص و درمان زود هنگام می‌تواند به کاهش اختلال در زندگی فرد، خانواده و دایره دوستی‌ها کمک کند.
