بیماری که یک طرف صورتش را فراموش کرد!

اختلال غفلت چیست؟

تعریف غفلت

غفلت یک طرفه عبارت است از ناتوانی در گزارش کردن، پاسخ دادن یا سو دادن خود نسبت به محرکهایی که در فضای مقابل ناحیه صدمه دیده مغز قرار دارند.

 مثالی از این اختلال در خصوص فرد میانسالی است که در مرکز باز توانی بیماران صدمه دیده مغزی بستری بود، صبح هنگام وقتی از خواب بلند شد تصمیم گرفت ابتدا صورتش را بتراشد بعد از اینکه کارش تمام شد. بعدازاینکه کارش تمام شد و خواست برود صبحانه بخورد یکی از خدمتکاران متوجه شدند که او فقط سمت راست صورتش را تراشیده و سمت راست صورتش را تراشیده و سمت چپ آن باقی مانده است. همچنین این فرد موقع خوردن غذا، غذای یک طرف بشقاب (سمت راست) را خورده و سمت چپ آن باقی مانده به عبارت دیگر این فرد به علت دارا بودن این اختلال از پاسخ دادن به محرکهای موجود در فضای س مت چپ ناتوان بود. این اختلال نسبتا شایع روان شناختی که در نتیجه آسیب به لوب آهیانه ای راست مغز به وجود می آید.

سبب شناسی غفلت یک طرفه

این نشانگان «سندرم» در قربانیان تصادفات و ضایعه مغزی که آسیب شدیدی به قسمت خلفی لوب آهیانه ای – یا آهیانه پس سری نیم کره راست مغزشان واردشده مشاهده میشود

مطالعات انجام شده حاکی از این است پدیده غفلت یک طرفه نقص واحدی نیست بلکه نشانگانی مرکب از موارد مختلف که با همدیگر دیده می شود. هر بیمار ممکن است جنبه های متفاوتی از همان نشانگان را نشان میدهد. در اغلب موارد بیمار از مشکل خبر نداشته و غفلت ممکن است چند هفته پس از شروع آن برطرف شود ولی در برخی از بیماران برای سالهای متمادی نسبت به یک طرف فضا دچار نوعی فقدان می ش وند. نباید غفلت یک طرفه را با نقص میدان بینایی چپ یا فقدان حسی اولیه اشتباه گرفت برخی از بیماران نوعی عیب در میدان بینایی وجود دارد ولی در سایرین چنین چیزی مشاهده نمیشود. وقتی حس یافت اولیه بهنجار باشد بیماران مبتلا به غفلت غالبا به طور هم زمان نسبت به دو محرکی که هر دو در یک طرف قرار دارند، واکنش نشان می دهد در Visual extinction اگر شیء در میدان بینایی چپ یا راست قرار داده شود آن را بیان می کند اما اگر دو شیء مختلف هم زمان در دو میدان باشند تنها آن شیء که در میدان بینایی باشند تنها آن شیء را که در میدان راست قرار دارد گزارش می کند.

نشانه ها و علائم اختلال غفلت یک طرفه

علائم روانی

بی تفاوتی و گوشه گیری

کاهش واکنش نسبت به محرکها و تعامل کمتر با دیگران

تصورات هذیانی در مورد طرف چپ بدن

میل به افسردگی و کاهش فعالیت های جسمی و روانی

ناتوانی در تشخیص و قبول طرف چپ بدن به عنوان قسمتی از بدن

علایم رفتاری و جسمانی

ناتوانی و تقلید و کپی کردن حرکات و شکل اشیا

انجام اعمال نصفه و نیمهو ناقص(از جمله در لباس پوشیدن،غذا خوردن ،رسم اشکال ،تراشیدن صورت و …)

برخورد با اشیایی که در طرف مبتلا قرار دارند

نااتوانی در گزارش اشیا و موضوعات که در طرف مبتلا واقع است

انواع غفلت:

انواع غفلت بر اساس حس های دچار غفلت واقع شده:

١.غفلت بینایی :  نادیده گرفتن محرک های بینایی که در فضای سمت مقابل ناحیه ضایعه دیده لوب آهیانه ارائه می شوند.با توجه به اینکه مهم ترین عمل اختصاصی  ناحیه آهیانه ای ،تفکر فضایی است.طبیعی است صدمه به این ناحیه  باعث اختلال در بینایی فرد می گردد.لذا تقطیع بینایی ضعیف صورت می گیرد. گاهی فقدان تصویر از بدن   Anosognosia   ممکن است بخشی از نشانگان غفلت باشد.این حالت وقتی بیمار آن دسته از اندام های خود را که در طرف مبتلا است نادیده گرفته،حتی وجود آن را انکار کند.

٢.غفلت شنوایی: به اصواتی که از طرف مورد غفلت می آید پاسخ نمی دهد  لو اینکه حس شنوایی وی بهنجار باشد.

٣.غفلت لمسی: بیماری که یک طرف فضا را مورد کاوش قرار نمی دهد تحریکات لمسی یک طرف فضا را احساس نکرده و پاسخ نمی دهد.

انواع غفلت براساس فضایی که مورد غفلت قرار می گیرد

.غفلت در فضای شخصی: طیف گسترده ای از تواناییها درادراک فضای نزدیک نقش دارد فرد در فعالیت های مراقبت از خودش بیمار یک طرف صورتش را نمی تراشد. مثل لباس پوشیدن، شانه کردن مو و … دچار مشکل می شود.

غفلت در فضای در دسترس: ناحیه ای از میدان بینایی که در جلوی ما قرار دارد، فضای قابل دسترس ادراک بینایی و فضای بدون داریم حرکت چشمها را تعیین می کند هنگام استفاده از اشیایی که در فضای در دسترس قرار دارند مثل چیدن میز دسر و غذا برای چند نفر و استفاده از وسایل در دو سمت میز کار مشکل دارند.

غفلت در فضای جنبشی حرکتی: این بیماران هنگام استفاده از صندلی چرخدار همیشه از مسیر غیر مبتلا می روند و با موانع موجود در مسیر مورد غفلت واقع شده برخورد می کنند. مورد برجسته رهبر ارکستری است که تمام نوازندگان یک طرف صحنه را ندیده می گیرد.

اجزای رفتاری غفلت

غفلت یک طرفه در نهایت سه جزء رفتاری دارد:

١. جزء ادراکی: بیمار فقط به یک سمت فضا توجه دارد. البته در صورتی که هیچ محرکی در سمت غیر غفلتی نباشد می توانند به محرک های سمت غفلت شده نیز توجه کنند ولی معمولا همیشه شخص در معرض محرک هایی قرار می گیرد که از هر دو طرف چپ و راست می آیند.

٢. جزء حرکتی: بیماران تمایل ندارند که برای قرار دادن اشیاء و جستجوی اشیا رفتارشان را به سمت فضای مورد غفلت هدایت کنند .هنگامی که از بیماران خواسته می شود در حالت چشم بسته یک شیءکوچک روی میز بیابند آن ها حرکات خوبی از فضا ی یک طرف نشان می دهند اما حرکات ضعیفی در فضای مورد غفلت واقع شده نشان می دهند. برخورد با اشیایی که در طرف مبتلا قرار دارند.

جزء انگیزشی: بیماران دارای غفلت تمایل دارند در جایی فعالیت کنند که در فضای مورد غفلت واقع شده نباشند.

پدیده انکار:

اصولا کلیه ضایعات حس قشری با پدیده انکار همراه است ضایعه لب آهیانه ای نیز با این پدیده همراه است .این حالت نتیجه یک واکنش روانی نیست بلکه نتیجه مستقیم ضایعه مغزی است.ضایعه قطعه آهیانه ای نیز با این پدیده همراه استبه نحوی که بیمارنیمه مقابل بدن خود را انکار می کند .شدت انکار بستگی به شدت ضایعه دارد.مثلا اگر حیوانی قطعه آهیانه راست را کاملا تخریب کنیم در صورت گرسنگی دست و پای خود را خواهد خورد چون آن ها را از خود نمی داند.

معمولا بیماری که دچار ضایعه شده نه تنها از وجود اختلال حسی شکایتی ندارد بلکه در صورت پرسش وجود آن را رد می کند.اگر ضایعه شدید باشد بیمار اصولا وجود نیمه مقابل بدن را انکار می کند .در صورتی که به علت وسعت ضایعه و ابتلای قطعه پیشانی ،فلج نیمه چپ بدن وجود داشته باشد بیمار وجود فلج را انکار می کند.

در ضایعات خفیف تر پدیده انکار به این شدت وجود ندارد بلکه هر نوع بی توجهی و غفلت نسبت به طرف مقابل بدن مشاهده می شود مثلا بیمار یک طرف صورتش را نمی تراشد.