ایجاد انگیزه تحصیلی در کودکان

تاثیر موفقیت تحصیلی در سازگاری و نوع زندگی دوران بزرگسالی امری انکار ناپذیر است. دانش آموزانی که تکالیف خود را به صورت کامل انجام نمی­دهند، احتمال بیشتری وجود دارد که در پایه تحصیلی خود باقی بمانند و در روابط با همسالان خود دچار مشکل شوند این امر می­تواند به ترک تحصیل و عدم اشتغال و …. منجر شود در این جزوه راهکارهایی ارایه داده ایم تا از یکسری از مشکلات پیشگیری کنیم.

انگیزه تحصیلی

چگونه می توانیم کودکمان را تشویق کنیم تا تکلیف های درسی اش را به موقع و بهتر انجام دهد؟

تا به حال چندبار آرزو کرده اید کاش می توانستید به فرزندتان کمک کنید تا در انجام کارهای درسی خود موفق تر باشد؟ چند بار دنبال راه ها یا ترفندهای مناسبی بوده اید تا برای همیشه به کشمکش مداوم خانواده در مورد درس و مشق بچه ها خاتمه دهید؟

احتمالا شما هم مانند بسیاری از والدین گاه و بیگاه شیوه های گوناگونی را آزمایش کرده اید اما دوباره به همان روش های غیرمؤثر گذشته بازگشته اید. شما می دانید که فرزندانتان باید تکلیف هایشان را انجام دهند و دلتان هم می خواهد به آنها کمک کنید اما مطمئن نیستید که این کار را چگونه باید انجام دهید.

خیالتان راحت باشد شما از عهده این کار بر می آیید. شما این توان را دارید که وضعیت انجام تکالیف درسی فرزندتان را در منزل تغییر دهید و او را ترغیب کنید تا در کارهای مدرسه موفق تر باشد.

بدون شک فرزند شما باید تکلیف های خود را انجام بدهد آن هم به نحو مطلوب، اما کسی که کمک می کند امکان بهتر انجام شدن تکلیف برای او فراهم شود شما هستید. تحقیقات نشان داده اند که علاقه و مشارکت شما کلید موفقیت فرزندتان در مدرسه است.

آموزش نظم و سازمان دهی

نظم و سازمان دهی محیط مطالعه

مطالعه و انجام تکلیف درسی باید در محیط مناسب انجام شود. فرزندان شما برای انجام موفقیت آمیز تکلیف های درسی باید در محیطی آرام فعالیت کنند. آنها نمی توانند در محیط آشفته کارهای درسی شان را به طور مؤثر و کامل انجام دهند. آنها نمی توانند تکلیف های خود را در جلوی تلویزیون، هنگامی که با تلفن صحبت می کنند، یا در صورتی که حواسشان به خواهر یا برادرهایشان است بنویسند یا بخوانند. این مسؤلیت شماست که به فرزندانتان کمک کنید تا محلی مناسب برای انجام تکالیف درسی پیدا کنند.

یک محیط آرام، راحت و دارای نور کافی فراهم آورید که تمام مایحتاج لازم برای کودک را در دسترس او قرار بدهد. وقتی کودک عادت کند تا در محیطی مناسب به کار بپردازد نگرش او در مورد تکلیف درسی تغییر می کند زیرا کارایی فراخنای توجه او به طور ناگهانی افزایش می یابد، تکلیف درسی به نظر ساده تر می آید و مسلما کار برای شما هم آسان تر می شود.

در موقع انجام تکلیف درسی علامت “مزاحم نشوید” را در جای مناسب و در معرض دید دیگران نصب کنید.

هر بار که حواس فرزند شما از تکلیف درسی منحرف شود مدت زمانی طول می کشد تا تمرکز لازم را به دست آورد. این علامت به همه ی خانواده هشدار می دهد که کسی نباید حواس فرزندتان را منحرف کند.

نظم و سازمان دهی میز مطالعه

نظم و ترتیب میز مطالعه و عدم درهم ریختگی آن می تواند اضطراب مربوط به تکلیف های مدرسه را کاهش دهد. بهتر است میز مطالعه مجهز به جعبه ای برای ابراز مورد نیاز برای تکلیف های درسی باشد تا لازم نشود فرزندتان دست از کار بکشد و مکررا دنبال لوازم مورد نیازش بگردد.

نظم و سازماندهی کتاب ها، دفترچه ها، و پوشه ها

آموزشی جهت علامت گذاری دفترچه ها- کتاب ها و . . . با استفاده از رنگ ها ترتیب بدهید که در آن هر موضوع درسی با رنگ خاصی مشخص شود. مثلا جلد دفترچه یا کتاب تمرین مربوط به یک موضوع خاص با کتاب درسی مربوطه هم رنگ انتخاب شود.

از یک کلاسور و چندین پوشه برای نگهداری برگه های امتحانی، تکلیف ها و دیگر برگه های مربوط به سایر فعالیت های مدرسه استفاده کنید. به چندین روش می توان از پوشه های مزبور برای سازمان دهی کارها استفاده کرد.

در روش اول از سه پوشه جداگانه استفاده می کنیم:

• “پوشه کارهایی که باید انجام شوند”- حاوی تمام کارها و تکلیف هایی که باید در همان روز انجام شوند.
• “پوشه کارهای در حال اجرا”- شامل مجموعه کارهایی که باید در آینده ی نزدیک انجام شوند مثلا در آخر هفته یا آخر ماه. این پوشه را هر روز وارسی کنید.
• “پوشه کارهای انجام شده”- این پوشه مختص کارهای کامل شده ای است که باید تحویل داده شود.

در روش دوم می توان از یک کلاسور که در داخل آن چندین پوشه رنگی قرار دارد استفاده کرد. پوشه ها را در مجموع به سه دسته کلی تقسیم می کنیم. دسته ی اول را به برگه های امتحانی و تکلیف های مربوط به هر موضوع درسی اختصاص می دهیم و در دسته دوم برنامه های روزانه، هفتگی، ماهانه، و فهرست نمره ها قرار می گیرند و در دسته آخر برگه های دیگر مثل برگه هایی که باید توسط والدین امضاء گردد و . . . نگهداری می شود.

نظم و سازمان دهی کیف یا کوله پشتی

 باید به فرزندان نظم و سازمان دهی وسایل و لوازمی را که در داخل کیف نگهداری می شوند آموزش بدهیم تا هر وسیله ای را در داخل کیف یا در جای خود بگذاریم. مثلا لوازم التحریر را در داخل جامدادی یا کیسه مخصوص، کتاب ها و دفترچه های تمرین و برگه های مربوط به برنامه همان روز را در داخل کیف قرار دهند. کاغذهای باطله و اشیاء غیرضروری را از کیفشان بیرون بیاورند، آنچه را که در آینده مورد نیاز است داخل پوشه ی مخصوص در منزل نگهداری کنند، روی تمام برگه ها برچسب یا نوشته ای بزنند که مشخص کند هر یک مربوط به چه کاری است مثلا باید به والدین تحویل داده شود یا برگه تکلیفی است که باید به خانه ببرد یا برگه امتحانی است که باید به معلم بازگردانده شود. این سازماندهی کمک می کند تا فرزندتان به هر چه نیاز دارد به راحتی دسترسی پیدا کند.

استفاده از فهرست برای سازمان دهی تکلیف ها

برخی از دانش آموزان برای آنکه سازمان دهی تکلیف ها را یاد داشته باشند از فهرست استفاده می کنند. این دانش آموزان فهرست ها را روی دفترچه ها، یا روی کمد، یا در اتاقشان می چسبانند تا هر روز جلوی چشمشان باشد و روی آنها علامت بزنند.

قبل از آنکه مدرسه را ترک کنم باید مطمئن شوم که:

• همه تکلیف ها را در دفترچه یادداشت کرده ام.
• همه کتاب هایم را برداشته ام.
• همه وسایل لازم را برداشته ام.
• مطالبی را که باید به پدر و مادرم بگویم یادداشت کرده ام.
• کیفم را برداشته ام.

شنبه	یکشنبه	دوشنبه	سه شنبه	چهارشنبه	پنج شنبه

 

قبل از آنکه خانه را برای رفتن به مدرسه ترک کنم باید مطمئن شوم که:

• تکلیف های انجام شده را برداشته ام.
• هر تکلیف را در پوشه مربوط به خودش گذاشته ام.
• کتاب هایی را که لازم دارم برداشته ام.
• تمام یادداشت ها و ورقه های امتحانی امضاء شده را در کیفم گذاشته ام.
• کیفم را فراموش نکرده ام.

شنبه	یک شنبه	دوشنبه	سه شنبه	چهارشنبه	پنج شنبه

مدیریت زمان

فرزندان ما باید مهارت های مدیریت زمان را یاد بگیرند و در این یادگیری باید به  نکات زیر توجه داشته باشند:

• زمان انجام تکلیف های درسی باید از پیش برنامه ریزی شده و اختصاصی باشد. فرزندتان باید موقع انجام تکلیف ها بازی کردن، صحبت کردن با تلفن، و تماشای تلویزیون را کنار بگذارد و به محل مخصوص انجام تکلیف های خود برود و مشغول کار شود. او باید بداند که انجام تکلیف های درسی نخستین اولویت است. مشخص کردن زمان انجام کارهای درسی احتمالا مهم ترین گامی است که شما در جهت ترغیب فرزندتان به انجام تمرین های درسی برمی دارید.
• از یک ساعت مچی، یا رومیزی زنگ دار یا علامت های دیداری برای شروع زمان تکلیف درسی استفاده کنید.
• با کمک فرزندتان فهرستی از تکلیف های درسی، کارهای روزمره، و فعالیت های شادی بخش را با توجه به اولویت ها و اهمیت آنها در برنامه ی درسی خانه تهیه کنید. ابتدا یک یا دو مورد از هر فعالیت را در برنامه قرار دهید و به تدریج موارد بیشتری را به برنامه بیفزایید.
• در فاصله میان تکلیف های درسی زنگ های استراحت مکرر برای تجدید قوا و افزایش تمرکز فرزندتان ترتیب دهید.
• فرزندتان باید برآورد زمانی مناسب برای انجام هر تکلیف را بیاموزد.
• تعیین کنید که هر روز بهترین زمان برای انجام تکلیف های منزل چه ساعتی است.

طرح ریزی هفتگی

تکلیف درسی شاگردان کلاس های بالاتر اغلب به صورت هفتگی اعلام می شود. بنابراین اگر تکلیف های هفتگی را دقیقا سازمان ندهند به سادگی گرفتار مشکل می شوند. فرزند شما باید با یادداشت کردن تمام تکلیف های درسی و زمان موجود در طول هفته، کارها را برای این مدت زمان تقسیم کند. در این صورت تکلیف ها به موقع انجام می گیرند و به آخرین دقایق موکول نمی شوند. اگر تکلیف ها را با دقت یادداشت کنند می توانند آنها را صحیح انجام دهند. فرزندتان باید روش درست یادداشت برداری از تکلیف های محوله در کلاس را بیاموزد. او می تواند صحبت های معلم را در مورد زمان یا چگونگی انجام تکلیف ها ضبط کند یا از شاگردان هم ردیف خودش برای یادداشت برداری کمک بگیرد.

نمونه طرح ریزی هفتگی

نام و نام خانوادگی:                                            تاریخ:

موضوع	شنبه	یک شنبه	دوشنبه	سه شنبه	چهارشنبه	پنج شنبه
ریاضی	صفحه 101   تمرین های 1 تا 4 صفحه 112 تمرین های 2 تا 6	امتحان روز چهارشنبه فصل 14 صفحه های 99 تا 112

برنامه ریزی ماهانه

یکی از روش های مهم در برنامه ریزی به خصوص در کلاس های بالاتر استفاده از تقویم ماهانه است. به این صورت که می توانید قرارهای مهم، روزهای امتحان، و گزارش ها را یادداشت کنید. به جای تکیه کردن صرف به حافظه می توانید موارد ضروری را روی تقویمی شبیه آنچه که در مقابل شما قرار دارد بنویسید تا آنها را ببینید و از یاد نبرید.

توجه: یک تقویم دیواری بزرگ بخرید، آن را به دیوار اتاق بچسبانید، و برنامه ها را روی آن بنویسید.

اردیبهشت

شنبه	یک شنبه	دوشنبه	سه شنبه	چهارشنبه	پنج شنبه	جمعه
مطالعه برای امتحان علوم		امتحان علوم		اردو		مطالعه برای امتحان املا
			تولد مریم
			امتحان حساب		وقت دندان پزشکی
انشاء				امتحان دینی

برگه بررسی تکلیف

بعضی مواقع فرزندتان فراموش می کند تکلیف خود را انجام دهد. این فراموشی سبب انباشتگی درس ها روی هم می شود و دانش آموز بیش از پیش عقب می ماند. برگه بررسی در طول هفته کمک می کند تا آنها در انجام همه تکالیف های هفتگی خودشان موفق باشند. این برگه باید آخرین روز هفته به معلم نشان داده شود.

اگر همه چیز مرتب بود و همه ی تکلیف ها انجام شده بود معلم آن را امضاء می کند. اگر تکلیفی فراموش شده بود معلم آن را مشخص می کند تا انجام یا تکمیل شوند. با بررسی هفتگی تکلیف ها دانش آموز می توانند آمادگی بیشتری برای امتحان ها پیدا کند و احساس خوشایندتری در آن مورد داشته باشد.

برگه بررسی تکلیف ها در طول هفته:

دانش آموز. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                 هفته. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

موضوع	تکلیف تحویل داده شد(بله/نه)	تکلیف های فراموش شده	امضاء معلم

قرارداد تکلیف درسی

قرارداد تکلیف درسی شیوه مؤثری است که می تواند کودکان و نوجوانان را برای انجام کارها ترغیب کند. این ابزار آنان را تشویق می کند تا در توافقی که با والدینشان کرده اند مسؤلیت پذیرند.

مثال: هر روز که تو تکلیف درسی ات را بدون جروبحث و بلافاصله شروع کنی یک امتیاز می گیری، وقتی ده امتیاز دریافت کردی شام با هم میرویم بیرون.

• قرارداد را طوری طرح ریزی کنید که فرزندتان بتواند جایزه مناسب را در مدت زمان معقولی به دست آورد.
• کودک و نوجوان برای هر امتیازی که به دست می آورد در ستون مربوط یک علامت می گذارد. وقتی تعداد علامت ها به میزان مورد توافق رسید جایزه مورد نظر را دریافت می کند.
• اطمینان حاصل کنید که قرارداد تکلیف درسی در محلی نصب می شود که در معرض دید است.
• قرارداد باید برای دوره ی معینی از زمان معتبر باشد. مثلا 1 تا 2 هفته، 1 ماه یا بیشتر. وقتی مدت قرارداد به پایان می رسد در مورد اینکه آیا بستن قرارداد جدید سودمند است یا نه صحبت کنید. از او بپرسید آیا می خواهد جایزه دیگری برایش در نظر بگیرید یا نه.

قرارداد انجام تکلیف درسی:

*هر روز که کلیه تکلیف های درسی واگذار شده را به پایان می رسانی، داخل یکی از خانه ها یک علامت بگذار.

*وقتی داخل مستطیل علامت می گذاری، یک جایزه دریافت می کنی.

*جایزه تو عبارتست از:

تاریخ شروع قرارداد:

تاریخ پایان قرارداد:

پیشنهادهایی برای مطالعه

با استفاده از پیشنهادهای زیر فرزندان شما می توانند مطالب درسی مدرسه را بهتر یاد بگیرند:

• اگر مطالبی که باید حفظ کنند زیاد است آنها را بخوانند و صدایشان را در یک نوار ضبط کنند و سپس چندین و چندین مرتبه این نوار را گوش دهند.
• چند کارت تقویت حافظه تهیه کنند یعنی پاسخ سؤال ها را در پشت کارت ها بنویسند و نوشته ی روی کارت ها را بخوانند. این کارت ها در زمینه ی یادگیری املای کلمه ها، معنای کلمه ها، نکته های مهم حساب، یا تاریخ و . . . قابل استفاده هستند.
• به هنگام مطالعه راه بروند یا آنکه روی دوچرخه ثابت پا بزنند یا از صندلی های بادی یا نرم استفاده کنند.
• اگر باید یک فصل از یک کتاب را بخوانند در هر مرحله یک صفحه را بخوانند و نکته های مهم هر صفحه را در یک یا دو خط خلاصه کنند.
• برای خط کشیدن زیر نکته های مهم از رنگ های متفاوت استفاده کنند.
• در مورد مطالبی که باید برای امتحان بخوانند با یکی از دوستان، هم شاگردی ها یا والدین خود مشورت کنند.
• برای آموختن مطالب درسی از یادگیری مشارکتی و دو جانبه استفاده کنند زیرا این روش باعث افزایش توجه و تمرکز و ایجاد حس همکاری می شود.
• درس های سخت تر در اولین ساعت های روز یا در اولین اولویت قرار گیرد.
• از کامپیوتر و نرم افزارهای آموزشی برای یادگیری فعال استفاده کند.

استفاده از روش مطالعه پنج قسمتی:

الف) پیش خوانی یا مرور اجمالی به این صورت که مطالب هر فصل ابتدا به صورت اجمالی و مقدماتی مطالعه می شود شامل خواندن عنوان فصل، متن به صورت کلی، زیر فصل ها، خط های کناری، نگاه کردن به نقشه ها، نمودارها، جداول، خواندن مقدمه و نتیجه

ب) مرحله سؤال کردن یعنی از خودش بپرسد از خواندن این فصل می خواهد چه چیزی یاد بگیرد. در مورد سرفصلها و زیر فصل ها به طرح سؤال بپردازد. توجه به سؤال های هر بخش باعث افزایش دقت و تمرکز فکر و سرعت و سهولت یادگیری می شود و دانش آموز سعی می کند برای رسیدن به پاسخ پرسش ها تلاش بیشتری داشته باشد.

ج) مرحله خواندن در این مرحله دانش آموز باید به خواندن دقیق و کامل مطالب کتاب بپردازد. در اینجا هدف فهمیدن کلمات و جزئیات مطالب و پاسخ به سؤالات مرحله ی قبل است. در مرحله خواندن برای فهم بهتر مطالب می توان از کارهایی مانند یادداشت برداری، علامت گذاری، خلاصه نویسی بهره جست.

د) مرحله از بر کردن در این مرحله بدون مراجعه به کتاب دانش آموز باید از حفظ به یادآوری مطالب خوانده شده بپردازد و سؤال هایی را که خودش طرح کرده پاسخ دهد. او باید مطالب را به زبان و کلام خودش بازگو کند. این مرحله در پایان هر بخش و فصل انجام می شود.

ه) مرحله مرور کردن این مرحله که مرحله آزمون  نیز است در پایان هر فصل انجام می گیرد. در این قسمت باید موضوع های اصلی و نکته های مهم و نیز ارتباط مفاهیم مختلف با یکدیگر مرور شوند و در صورت برخورد با موضوع های مورد اشکال به متن اصلی مراجعه کند. همین طور پاسخگویی به سؤال ها و تمرین های پایان هر فصل در این مرحله می تواند مقداری از اضطراب امتحان را کاهش دهد.

پیشنهادهای تکمیلی برای کنار آمدن با مشکلات تحصیلی کودکان و نوجوانان دارای اختلال نقص توجه و بیش فعالی

 

فعالیت های مربوط به مدرسه رفتن موضوع یکی از تعارض های میان والدین و دانش آموزانی است که به اختلال بیش فعالی کم توجهی مبتلا هستند. آماده شدن برای رفتن به مدرسه، به خاطر سپردن تکالیف مقرر، شروع کردن، انجام دادن و به پایان رساندن آنها باعث درگیری میان والدین و فرزندان می شود.

نوجوانان برای موفقیت در امور تحصیلی به مهارت هایی نیاز دارند. مجموعه ی این مهارت ها که به واسطه کارکردهای عالی مغز شکل می گیرند، فعالیت های اجرایی نام دارد و موارد زیر را شامل می شود:

1. حفظ توجه و تمرکز
2. مهارکردن پاسخ ها یا تکانه ها
3. تنظیم هیجانی
4. شروع به انجام تکالیف
5. برنامه ریزی
6. سازمان دهی و نظم
7. مدیریت زمان

نوجوان مبتلا به بیش فعالی-نقص توجه به درجات متفاوت دچار ضعف و ناتوانی در حوزه های متعدد از عملکرد اجرایی است. از یاد نبریم که این نقص بسیار جدی هستند و نوجوان مبتلا برای کنار آمدن با این ضعف ها نیاز به کمک مستمر ما دارد. اگر او را سرزنش کنیم، روابط ما بدتر و بدتر می شود. اگر او را به حال خود بگذاریم، مشکلاتش روز به روز بیشتر می شود. اگر مکررا مشکلش را به او یادآوری کنیم و راه حلی به او ندهیم، سرخورده تر می شود. باید بتوانیم روش هایی علمی برای کمک به او داشته باشیم و قدم به قدم جلو برویم. از یاد نبریم که او در دوران نوجوانی به سر می برد پس هم به کمک ما نیاز دارد هم در جستجوی استقلال است. لذا شیوه ی مداخله ی ما باید بسیار با ظرافت انتخاب و با انعطاف اجرا شود. سعی می کنیم روش های مناسب و متنوعی را به او بیاموزیم. به او حق انتخاب بدهیم، پی گیر باشیم و کمک کنیم تا مهارت های نظم دهی به خود در او افزایش یابد.

به خاطر داشته باشیم که فرزند ما مبتلا به اختلال بیش فعالی-کم توجهی است، لذا:

• نیاز به کمک و نظارت ما دارد.
• باید برای کمک به او راه حل های مناسب پیشنهاد کنیم.
• باید برای کمک مهارت هایی به او بیاموزیم.
• باید به بهبود هر چند اندک او توجه کنیم و به آن واکنش مثبت نشان دهیم.
• با دیدگاه مثبت و سازنده، زمینه را برای افزایش مهارت های او در نظم دهی به خود فراهم کنیم.
• به عنوان پدر یا مادر دانش آموزی که چنین مشکل هایی دارد می توانید از میان پیشنهادهای ارائه شده در مجموعه جاری مناسب ترین را انتخاب کنید و به کار ببندید.

حفظ توجه و تمرکز

حفظ توجه برای انجام و تکمیل تکلیف ها ضروری است بنابراین:

• زمان شروع و پایان تکلیف را بنویسید. مثلا شروع از ساعت 4 بعدازظهر است و تا ساعت 8 باید تمام شود.
• برنامه های تقویت کننده ای به کار ببرید که شامل تشویق های متعدد، فوری و مؤثر باشد. مثلا حین انجام تکلییف به او سرکشی کنید. در زمان استراحت او را تشویق کنید. جایزه هایی مثل خوراکی مورد علاقه اش را به او بدهید.
• تکلیف را به قسمت های کوچک تر تقسیم کنید و در فاصله بین انجام تکالیف استراحت های کوتاه بدهید. به او کمک کنید تا تکلیف های فردا را تقسیم کند و در هر نوبت زمانی، قسمت خاصی از آن را انجام دهد و در پایان انجام هر قسمت استراحت کند و جایزه کوچکی به عنوان پاداش بگیرد.
• از یادآوری زمانی برای تکمیل تکلیف ها استفاده کنید. مثلا ساعت یا گوشی همراه را تنظیم کنید تا در زمان مشخصی زنگ بزند یا موسیقی بنوازد تا مشخص شود وقت شروع یا پایان کار رسیده است.
• زمان مناسب انجام تکلیف را به صورت دقیق انتخاب کنید. یعنی زمانی مناسب که فرزندتان استراحت کرده و گرسنه نیست و پرداختن به تکلیف ها نیز تداخلی با برنامه های مورد علاقه اش ندارد. مثلا موقع پخش یک مسابقه مهم فوتبال یا برنامه مورد علاقه تلویزیونی وقت مناسبی برای انجام کارهای مدرسه نیست.
• نظارت تک به تک داشته باشید. کسانی که مبتلا به اختلال بیش فعالی- کم توجهی هستند بیشترین سود را از نظارت و توجه تک به تک می برند. اگر شما دستوری را به صورت کلی به گروهی از بچه ها بدهید یا به آنها سر بزنید تأثیر چندانی روی فرد مبتلا به بیش فعالی ندارد. در عوض باید در مورد رفتار و عملکرد هر فرد به طور جداگانه و خاص توجه کنید و بازخورد لازم را به او بدهید.
• سعی کنید تکلیف ها جذاب تر شود. استفاده از کامپیوتر، بازی و مسابقه کمک می کند توانایی فرد در حفظ تمرکز روی تکلیف خواسته شده بیشتر شود و انگیزه و علاقه او برای یادگیری افزایش یابد.
• بلافاصله بعد از انجام تکلیف ها، واکنش مناسب دهید تا فرزندتان متوجه شود نظر شما در مورد کارکرد او چیست، بدین صورت او متوجه درستی یا نادرستی تکلیف می شود و آنها را اصلاح می کند.
• هنگام انجام تکلیف با سرکشی بیشتر به او توجه کنید و با نوازش یا گفتن جمله ای کوتاه او را تشویق کنید. هر چه فرزندتان بزرگ تر می شود، بیشتر از پیش باید در به وجود آوردن تغییرات مثبت محیطی نقش داشته باشد و با والدین همکاری کند.

مهار کردن پاسخ ها یا تکانه ها

از جمله ضعف های مبتلایان به بیش فعالی نقص در مهار پاسخ است. به این معنا که وقتی در پاسخ به محرک های بیرونی یا فکرها و انگیزه های درونی تمایل به انجام رفتاری در فرد پدید می آید او نمی تواند به راحتی تمایل خود را مهار کند و ممکن است بدون توجه به عواقب منفی رفتار آن را انجام دهد. این خصوصیت که رفتارهای تکانشی و ناگهانی مبتلایان به بیش فعالی را توضیح می دهد، تأثیر منفی جدی در عملکرد آنها خصوصا هنگام فعالیت های آموزشی دارد.

• برای محیط چارچوب و ساختاری مناسب فراهم کنید تا کودک متوجه شود رفتارهایش مورد توجه و نظارت والدین است. منظور این است که در پاسخ به رفتارهایش بلافاصله واکنش نشان دهید تا متوجه نظم، قاطعیت و ثبات محیطی که در آن زندگی می کند بشود.
• نظارت خود را بر رفتارهای کودک افزایش دهید.
• حضور فیزیکی داشته باشید یعنی در محل حاضر باشید.
• به فرزندتان به موقع سرنخ هایی بدهید تا او بتواند بر خود مسلط شود و مراقب رفتارهایش باشد. در واقع به او علامت می دهید که بر رفتار و کردارش تسلط بیشتری داشته باشد.
• به او مهارت های خویشتنداری و تسلط بر خود را آموزش دهید مثلا قبل از حرف زدن فکر کند یا قبل از سؤال کردن دستش را بلند کند و اجازه بگیرد.
• در مورد رفتارهایش و پیامد آنها به او توضیح دهید. مثلا اگر چیزی را پرت می کند ممکن است وسیله ای بشکند یا به کسی آسیب بخورد.
• قبل از قرار گرفتن در یک محیط واقعی رفتار مناسب را با او تمرین کنید. مثلا در خانه رد شدن از خیابان را با او تمرین کنید تا در شرایط واقعی ناگهان وسط خیابان بپرد.
• به او کمک کنید تا در محیط طبیعی هم پاسخ های رفتاری خود را مهار کند یعنی با احتیاط از خیابان عبور کند.
• رفتارهای بی مهار و تکانش گرانه خفیف او را نادیده بگیرید. مثلا اگر حرفی از دهانش می پرد اما حرف چندان ناجوری نیست به روی خود نیاورید که آن را شنیده اید.

به تدریج سرنخ ها و تقویت های خود را کم کنید تا این مهارت ها در او درونی شود و کودک خود بتواند تکانه هایش را مهار کند.

تنظیم هیجانی

از ویژگی های مبتلایان به بیش فعالی آشفتگی و نوسان هیجانی است که به شکل عصبانیت، گریه، حساسیت و زودرنجی مشخص می شود و بر انجام بسیاری از تکلیف ها، خصوصا کارکرد آموزشی فرد اثر منفی می گذارد.

• شرایط محیطی را به گونه ای فراهم کنید تا کودک بتواند هیجان هایی را که تجربه می کند به صورت سالم تر و سازنده تری نشان بدهد. مثلا به جای اینکه در را بکوبد بتواند بگوید که خشمگین است یا وقتی نگران است موضوع را با کسی در میان بگذارد یا اگر از موضوعی ناکام می شود حواسش را به فعالیت دیگری معطوف کند.
• از قبل موقعیت ها را پیش بینی کنید. می توانید شرایطی را که باعث می شود فرزندتان احساس عصبانیت، ناکامی، یا رنجش پیدا کند از پیش در نظر داشته باشید، مانند زمان های خستگی یا گرسنگی که معمولا باعث می شود واکنش های شدیدتری از خود نشان دهد.
• به او روش های سازگارانه را یاد بدهید. مثلا یادش دهید با دیگران کنار بیاید، چگونه دل دیگران را به دست آورد، چگونه نیازهایش را بیان کند.
• محیط را طوری قانونمند کنید تا اجازه نداشته باشد هر هیجانی را نشان بدهد مثلا پرخاشگری و توهین کردن به دیگران را به طور جدی ممنوع کنید.
• به او بیاموزید ابتدا هیجان و حالت عاطفی خود را بشناسد و بعد واکنش نشان دهد. مثلا نشانه های عصبانیت خود را تشخیص دهد یا نگرانی، ناکامی و احساس شکست خود را شناسایی کند.
• به او یاد بدهید که فکر کردن در مورد احساس های شخصی روشی مؤثر است. مثلا اگر فکر کند نمی تواند کاری را انجام دهد، احساس ناتوانی می کند و اگر فکر کند که کار آسان و قابل انجام است، احساس توانایی می کند.
• به او یاد بدهید که حرف های مثبت به خود بگوید. مثلا به خود بگوید:”من از عهده انجام این کار بر می آیم”. یا “من می توانم جلوی خودم را به خوبی بگیرم”.
• به او کمک کنید تا جمله های مناسب و رفتارهای هدف را تمرین کند. مثلا در برابر شما درخواست خود را به شکل مناسب تکرار کند و رفتار مناسب را نشان دهد.
• به او کمک کنید تا مهارت های تنظیم خلق را در زندگی روزمره تمرین کند. مثلا موقع عصبانیت از یک تا ده بشمارد، یا از محیط خارج شود.

شروع تکلیف

برای مبتلایان به نقص توجه دست به کار شدن برای شروع یک فعالیت دشوار به نظر می رسد و همین موضوع موجب می شود در نظر دیگران سهل انگار و مسامحه کار به نظر برسند:

• شرایط محیط را تغییر دهید. مثلا محیط خانه را آرام باشد. مزاحمت های محیطی مثل صدای تلویزیون و ضبط صوت را حذف کنید تربیتی دهید تا مکالمه با تلفن کمتر انجام بگیرد.
• زمان شروع و پایان هر تکلیف را مشخص کنید. مناسب ترین زمان را برای شروع هر کار مشخص کنید.
• کمک کنید تا او خودش تعیین کند شروع کارش کی باشد. به او کمک کنید تا بعد از استراحت، رفع خستگی و تماشای برنامه های دلخواه، در مناسب ترین زمان کارش را آغاز سازد.
• به او کمک کنید تا برنامه انجام تکالیف ها را بنویسید و اگر لازم شد برنامه را به قسمت های کوچک تر تقسیم کند. برنامه انجام تکلیف ها را چه از نظر ساعت شروع و پایان را چه از نظر مدت لازم برای هر بخش از کار به صورت مناسب تعیین کنید تا او در هر زمان مشخصی به قسمتی از تکلیف های خود رسیدگی کند.
• از یادآورها استفاده کنید. یادآورها می توانند به شکل نوشته(مثلا روی کاغذهایی بنویسید سر ساعت چهار انجام تکالیف شروع می شود) یا زنگ ساعت باشد. از هر روش دیگری نیز می توانید برای یادآوری استفاده کنید.
• برای شروع هر کاری یک یادآور بگذارید. مثلا هر وقت چهار بعدازنظر شد و ساعت زنگ زد مشق هایت را شروع کن، یا هر وقت برنامه کودک تمام شد، یا هر وقت مسابقه فوتبال تمام شد موقع نوشتن دیکته است.
• از سیستم تشویقی استفاده کنید. قانون و روش تشویقی خود را مشخص کنید و به طور متناسب و فوری آن را به کار ببندید. مثلا “اگر تکلیف هایت را انجام دادی، امشب غذای مورد علاقه ات را درست می کنم”. به تدریج نظارت خود را بر روی تکلیف های او کم کنید تا خودش این مهارت را به کار بگیرد.

برنامه ریزی

برنامه ریزی یعنی معلوم کنیم نقشه کار چیست؟ بدانیم باید روی چه چیزی تمرکز کنیم و چه کاری مهم تر است. مبتلایان به نقص توجه در این عملکرد هم به صورت جدی ضعف دارند و این تواناییی تأثیر منفی خود را بر انجام بسیاری از فعالیت ها خصوصا فعالیت های آموزشی بر جا می نهد.

• به آنها برنامه بدهید تا اجرا کنند.
• برنامه های طولانی را به قسمت های کوچک تقسیم کنید.
• برای انجام برنامه ها، محدوده ی زمانی تعیین کنید.
• برای آنها تعیین کنید قدم بعدی پس از طی کردن قدم اول چیست؟
• همه این موارد را به فرزندتان بیاموزید و با او قدم به قدم پیش بروید.

سازمان دهی و نظم

سازماندهی یعنی توانایی مرتب کردن اجزای لازم برای بنا کردن یک نظام.

• ساختار محیط را تنظیم کنید. یعنی در برنامه های زندگی روزمره، خرید، مهمانی، کارهای منزل، نظافت و . . . خود منظم و طبق قرارهای تعیین شده عمل کنید.
• نظم را به طور عینی به او بیاموزید. مثلا نشان دهید هنگام ورود به خانه به تربیت چه کارهایی را باید انجام دهد، مثلا کفش را در جا کفشی بگذارد، لباسش را در کمد آویزان کند، دست ها را بشوید و . . .
• به او بیاموزید کارهای مدرسه را سازمان دهی کند. یعنی برنامه ای برای انجام تکلیف ها ومطالعه درس ها طراحی کند.
• به او در تهیه فهرست کارها یا لوازم مورد نیاز کمک کنید.
• به او یاد بدهید که سازمان دهی را درونی کند. یعنی همیشه لازم نباشد با گوشزد و دستور و دستور شما رفتار کند بلکه با خود بگوید مراحل یک کار را چگونه به ترتیب انجام می دهد و طبق آن عمل کند.

مدیریت زمان

افراد مبتلا به نقص توجه در تخمین زمان مشکل دارند بنابراین هنگام انجام فعالیت های روزمره خصوصا وظایف آموزشی معمولا وقت کم می آورند. بنابر ارزیابی آنها انجام تکلیف ها به مدت زمانی کمتر از آنچه در واقعیت لازم وقت می برد.

• شرایطی را در محیط فراهم کنید تا آنها تخمین زمانی را یاد بگیرند. مثلا بگویید تا وقتی هوا تاریک نشده خریدمان تمام می شود. یا مدت کوتاهی مانده (نیم ساعت) تا بابا به خانه برگردد. یک ربع طول می کشد تا ظرف ها را بشویم تو هم در این فرصت می توانی دست و صورتت را تمیز کنی.
• به آنها کمک کنید تا انجام تکلیف به آخرین دقیقه ها موکول نشود.
• به آنها کمک کنید تا به موقع تکلیف ها را شروع کنند و قدم به قدم آنها را ادامه دهند تا به موقع به پایان برسند.
• زمان انجام هر فعالیت را محدود کنید و برای مشخص کردن محدوده زمانی فوق یادآور بگذارید.
• مواردی را که باعث حواس پرتی فرزندتان می شود به حداقل برسانید.
• برای فعالیت، محدوده زمانی تعیین کنید. مثلا در فاصله زمانی 2 ساعت باید تکلیفی را که یک ساعت طول می کشد حتما تمام کرده باشد. یا حتما بعد از برنامه کودک عصر و قبل از اخبار ساعت 8 مشق هایش را نوشته باشد.
• از پاداش استفاده کنید تا رفتارهای مثبتش تقویت گردد.
• مثل مربی کنار فرزندتان باشید و برای موفقیت بیشتر او را همراهی کنید.