احساس بی ارزشی چیست و چه پیامدهایی دارد؟

بی ارزشی دقیقا چگونه احساسی است؟

در سن بلوغ؛ افراد احساسات مختلفی را تجربه می کنند که از طیف بسیار مثبت تا بسیار منفی نوسان دارد. یکی از این احساسات منفی احساس بی ارزشی است. احساس بی ارزشی را به صورت حس ناامیدی شدید تعبیر می کنند که فرد احساس می کند تأثیری در دنیا و زندگی اطرافیانش ندارد، بی استفاده است و چیزی برای عرضه کردن به دنیا ندارد. افرادی که تشخیص افسردگی می گیرند، معمولا این احساسات را نشان می دهند. علاوه بر این کودکانی که مورد غفلت و یا سوءاستفاده قرار گرفته اند نیز این حس را تجربه کرده و تا بزرگسالی این حس را خواهند داشت. گاهی شدت این احساس به حدی زیاد میشود که فرد را به سمت خود کشی سوق می دهد و در این نقطه لزوم درمانگر و یا اورژانس های اجتماعی حس می شود.

بی ارزشی، احساسی است که باعث می شود فرد حس کند مؤثر نیست و هدف ویژه ای ندارد که این احساسات تأثیرات منفی زیادی روی سلامت هیجانی وی دارد.

پژوهشی که اخیرا در دانشگاه سئول انجام شد نشان داد که احساسات بی ارزشی با قصد خودکشی در طول زندگی در افرادی که تجربه تروماهای شدید دارند و یا افسردگی عمده دارند، همبستگی دارد. نتیجه گیری نهایی این بود که از بین نشانه های افسردگی احساس بی ارزشی بیشترین همبستگی را با تلاش های خودکشی فرد دارد.

برای مثال در بزرگسالان مشکلات مالی، طلاق، بدون شغل بودن و… و در کودکان و نوجوانان مورد غفلت واقع شدن، سوء استفاده، نادیده گرفته شدن در متن خانواده و مشکلات دوران بلوغ راه انداز احساس بی ارزشی می شود و در افراد این سؤال را ایجاد کند که زندگیشان هیچ معنایی ندارد.

کسانی که تجربه بی ارزش بودن را دارند، به سختی می توانند جنبه های مثبت زندگی خود را ببینند و تنها نقاط منفی را در نظر می گیرند. همان طور که میدانیم این یک شناخت تحریف شده است.

که معمولا از احساسات زیرینی مثل افسردگی، اضطراب، غم و یا استرس ناشی می شود. هرچقدر زمان احساس بی ارزشی فرد بیشتر شود، خارج شدن از این وضعیت بدون کمک برای او دشوارتر خواهد بود.

احساس بی ارزشی می تواند به خلق منفی طولانی مدت تبدیل شود و حتی باعث آسیب های جسمی شود. پژوهشی در چین روی ۲۰۰۰ نفر از افراد ۶۵ سال با موضوع رابطه بین مرگ و میر و احساس بی ارزشی انجام شد. احساس بی ارزشی تنها عامل از بین عوامل افسردگی بود که مرگ و میر افراد را پیش بینی می کرد (بدون در نظر گرفتن موارد خودکشی). ۱۸ از افرادی که گزارش بی ارزشی دادند و ٪۹. ۹ افرادی که این حس را نداشتند در ۵ سال بعد فوت کردند. پژوهشگران نتیجه گرفتند این موضوع می تواند به این دلیل باشد که افرادی که احساس مفید بودن ندارند کمتر مراقب

 سلامت خود می باشند و بیشتر درگیر رفتارهای پرخطری می شوند که برای سلامتی آنها ضرر دارد. همچنین این افراد حمایت های اجتماعی کمتری را دریافت می کنند. پژوهشگران پیشنهاد کردند که احساس بی ارزشی نیز باید یکی از ریسک فاکتورهای مرگ و میر زودهنگام در نظر گرفته شود.

همین نتیجه را می توان به کودکان و نوجوانان تعمیم داد. نوجوانانی که احساس بی ارزشی دارند، به سمت گروه هایی جذب می شوند که غالبا ارزش های منفی دارند و رفتارهای پرخطر انجام می دهند. ترکیب این ویژگی با خصلتهای دوران بلوغ مثل آسیب ناپذیری، خطرپذیری بالا و دیگر باورهای این چنینی باعث می شود فرد در مورد سلامتی خود سهل انگارتر شود.

چه مشکلات روان شناختی با احساس بی ارزشی همبستگی دارند؟

DSM ،احساس بی ارزشی عمدتا با افسردگی همبستگی دارد اما این احساس می تواند در اسکیزوفرنی و اضطراب نیز مشاهده شود. احساس شدید بی ارزشی در کودکان و نوجوانان ممکن است نشان و دهنده غفلت و یا سوءاستفاده های جدی باشد و باید مورد توجه قرار گیرد. علاوه بر این احساس بی ارزشی می تواند با احساساتی مثل غم، گناه، ناامیدی و انگیزش پایین نیز هم آیند باشد

.

در احساس بی ارزشی عمدتا با افسردگی همبستگی دارد اما این احساس می تواند در اسکیزوفرنی و اضطراب نیز مشاهده شود. احساس شدید بی ارزشی در کودکان و نوجوانان ممکن است نشان و دهنده غفلت و یا سوءاستفاده های جدی باشد و باید مورد توجه قرار گیرد. علاوه بر این احساس بی ارزشی می تواند با احساساتی مثل غم، گناه، ناامیدی و انگیزش پایین نیز هم آیند باشد.

احساس بی ارزشی در اشکال مختلفی خود را نشان میدهد؛ مثل: .

درد سنگین در بدن .

افکار منفی درباره خود .

ناامیدی و تکانه های منفی .

اضطراب اجتماعی .

کاهش اهداف زندگی،

کاهش علاقه به زندگی و افکار خودکشی

علاوه بر این فردی که احساس بی ارزشی می کند ممکن است: .

 از رابطه عاطفی کناره گیری کند

 درگیر سوء مصرف الکل یا مواد شود . ابراز عاطفی کاهش یافته داشته باشد

به طور مداوم افکار منفی داشته باشد

از خود غفلت کند از رفتارهای روزمره مثل استحمام، خوردن، لباس شستن و… دوری می کند

درمان احساس بی ارزشی

زمانی که این حس در افراد درمان نمی شود کارکردهای افراد به سرعت کاهش می یابد. معمولا کنار آمدن با این حس بدون کمک حرفه ای امکان ناپذیر است. خصوصا زمانی که احساس بی ارزشی با افسردگی و دیگر اختلالات روان شناختی همایند می شود درمان بیشتر سودمند خواهد بود.

درمان های شناختی رفتاری در درمان احساس بی ارزش شواهد تجربی بیشتری نسبت به دیگر درمان ها دارند و موفق تر عمل می کنند. در مواقعی که این احساس با اختلالات دیگر همایند می شود معمولا درمان اختلال سبب می شود که حس بی ارزش بودن نیز از بین برود

مورد پژوهی

 احساس دوست نداشتنی بودن و تأثیرگذار نبودن،

السا، ۲۹ ساله گزارش می دهد که در بیشتر مواقع در حال گریه است و زمانی که گریه کردن را آغاز می کند قادر به پایان دادنش نیست. او احساس می کند تأثیری در زندگی کسی ندارد و موردعلاقه هیچ کس نیست

او به درمانگرش گفت فکر می کند به عنوان یک فرد هیچ ارزشی ندارد و هیچ کس نمی تواند او را دوست داشته باشد. درمانگر قبلی برای او داروی ضدافسردگی تجویز کرده بود که از دیدگاه السا همزمان با اینکه به او کمک کرده بود، به دلیل عوارض جانبی باعث بی خوابی و اضطراب او شده بود. همچنین چون این داروها عوارض جانبی جنسی نیز دارند از دیدگاه السا باعث شده بود تا رابطه عاطفی قبلی او دچار مشکل شود و به هم بخورد که همین امر باعث شد احساس بی ارزشی او افزایش یابد. السا گفت چند بار احساس زودگذر خودکشی داشته و گاهی درگیر سوءمصرف می شود. بعد از چند جلسه درمانی، السا احساس ناامیدی و خشم نسبت به والدینش را بروز داد. او آنها را انتقادی و بی رحم توصیف کرد. او به درمانگر گفت که رشته و دانشگاهش را برای خشنودی آنها انتخاب کرده و امیدوار بوده با موفقیت در آن مسیر توجه و محبت آنها را جلب کند اما موفق نشد و تنها چیزی که به دست آورد شغلی بود که به آن علاقه نداشت.

درمان و تلاش السا در زندگی شخصی اش به او کمک کرد تا حس ارزشمندی را پرورش دهد و انگیزه او را در جهت به دست آوردن خواسته هایش بالا برد. بعد از گذراندن دوره های درمانی ش ناختی- رفتاری و تغییر باورهای نادرست درونی سازی شده، السا توانست برای آینده اش احساس امیدواری کند. احساسی که به درمانگر گفته بود فکر نمی کرد هیچ گاه تجربه کند.

منابع:

1-Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5. (5th .ed.). (2013). Washington, D.C.: American Psychiatric Association

2-Mental Health; Investigators from Seoul National University Report New Data on Depression (Feelings of worthlessness, traumatic experience, and their comorbidity in relation to lifetime suicide attempt in com

munity adults with major depressive disorder). (2014, August 11). Mental Health Weekly Digest, 44

 3-Wong, S., Leung, J., & Woo, J. (2011). Main content area The relationship between worthlessness and mortality in a large cohort of