- مرجع آزمون های آنلاین رایگان
- شخصیت، ازدواج، روابط، آسیب شناسی
- فردی، شغلی، تحصیلی، سازمانی و ...
- ارائه آموزش های صوتی و تصویری
- ارائه مطالب علمی و روان شناسی
- گروه سنی کودکان تا بزرگسالان
یکی از عوامل بسیار مهمی که می‌تواند میزان موفقیت فرد را در فعالیت‌های آموزشی تحت تأثیر خود قرار دهد، مبحثی به نام اضطراب امتحان است؛ مقوله‌ای که به ویژه در ایام امتحانات از رسانه‌های مختلف شنیده می‌شود و هر یک از کارشناسان راهکارهایی را نیز جهت رفع آن ارائه می‌دهند. باید به این امر توجه داشت که عوامل متعددی در اضطراب امتحان دخیل هستند؛ از جمله عوامل فردی، آموزشگاهی، اجتماعی و خانوادگی. اضطراب امتحان دربرگیرنده گونه‌ای از اضطراب است که در موقعیت ارزشیابی یا حل مسأله بروز می‌کند و محور آن تردید درباره عملکرد و پیامد آن افت بارز توانایی مقابله با موقعیت است. به علاوه، تجربه‌ای ناخوشایند است که باورها، نگرش‌ها و انگیزه‌های فرد را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد (خسروی و بیگدلی، ۱۳۸۷). اضطراب امتحان معمولاً در سنین ۱۲-۱۰ سالگی شکل می‌گیرد و تا دوران بزرگسالی و حتی تحصیلات دانشگاهی ادامه می‌یابد. اضطراب امتحان یکی از دلایل افت تحصیلی در دانش‌آموزان است و باید با آن مقابله کرد.
خودکارآمدی
عوامل بسیاری در محیط آموزشی وجود دارد که می‌تواند باعث کاهش اضطراب در زمان امتحان شود. یکی از فواید آموزشی، افزایش خودکارآمدی و تقویت باور مثبت فرد در مورد توانایی‌های خودش است. اضطراب امتحان نوعی دلمشغولی ذهنی است که با خودکم‌انگاری و تردید درباره توانایی‌های خود مشخص می‌شود و غالباً به ارزیابی شناختی منفی، عدم تمرکز حواس و واکنش‌های فیزیولوژیکی نامطلوب و افت عملکرد تحصیلی می‌انجامد. واضح است که تکرار شکست در امتحان‌ها، احساس پایین‌تری از کارآمدی را در فرد به وجود می‌آورد و بین خودکارآمدی و موفقیت تحصیلی رابطه وجود دارد (دیزت،[2] ۲۰۱۱). به طور کلی افراد دارای اضطراب امتحان معمولاً دارای سطوح پایینی از خودکارآمدی بوده و احساس درماندگی و ناتوانی می‌کنند و نیز قادر نیستند که رویدادهای امتحان را تحت کنترل و نفوذ خود درآورند. همچنین این افراد باور دارند که هر تلاشی برای موفق شدن در امتحانات، بیهوده و محکوم به شکست است. در چنین شرایطی چنانچه تلاش‌های اولیه آنها برای غلبه بر موانع و مشکلات امتحان غیرمؤثر باشد، احتمالاً به سرعت تسلیم می‌شوند.
تقویت خودکارآمدی دانش‌آموزان
آموزش مهارت‌های تحصیلی از جمله بررسی عوامل اتلاف وقت، مدیریت زمان، تمرکز حواس و بررسی منشأ حواس‌پرتی به تقویت خودکارآمدی دانش‌آموزان کمک می‌کند.
بسياري از مطالعات عامل نگرش‌های ناكارآمد را به عنوان عامل زمينه‌ساز اختلالاتی همچون اضطراب می‌دانند. بدین ترتیب بایستی به دانش‌آموز نشان داد که نگرشی همچون «من ناتوان هستم» در هنگام امتحان به صورت اضطراب بروز می‌کند. پس افکار منطقی همچون «من می‌توانم در دروسی که ضعیف هستم، مهارت کسب کنم»، او را قدمی رو به جلو خواهد برد. در حقیقت متخصصان، اختلالات اضطرابی را ناشی از باورهای نامناسب می‌دانند. چراکه وجود اين نگرش‌های منفی و ناكارآمد بر نحوه تفسير افراد از وقايع تأثير مي‌گذارد و باعث ايجاد هيجانات نامناسب می‌شود (ویچ[3] و همکاران، ۲۰۰۳).
ارائه تشویق‌های کلامی از جانب دیگران موجب افزایش اعتماد به نفس و خودکارآمدی دانش‌آموز می‌شود و در نتیجه اضطراب امتحان را در او کاهش خواهد داد.
دانش‌آموزان بایستی بیاموزند که داشتن دانش، مهارت‌ها و دست‌آوردهای قبلي افراد، پيش‌بينی‌كننده‌های مناسبی برای عملكرد آينده افـراد در امتحانات نيستند، بلكه باور انسان به توانايي‌های خود در انجام چگونگی عملكرد خويش مؤثر است و همین امر است که اضطراب آنها را کاهش خواهد داد.
مسأله مهم این است که به دانش‌آموزان این باور را ارائه کنیم که انسان‌های کارآمد کسانی هستند که می‌توانند از افکار و احساسات منفی نظیر ناامیدی و اضطراب رهایی یابند و از سبک‌های یادگیری مناسب بهره صحیح را برده و در فراز و نشیب‌های زندگی کمتر با مشکل مواجه شوند. چراکه باورهای خودکارآمدی فرد بر رفتار او و میزان تلاش او در یک کار تأثیر می‌گذارد.
از جمله عوامل متعددی که پیشرفت تحصیلی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، سبک‌های یادگیری[4] است که می‌تواند بر جریان یادگیری اثرات فراوانی بگذارد و آگاهی از آن، بر کاهش اضطراب امتحان مؤثر است. برحسب تعریف، سبک یادگیری یک رفتار عادتی و متمایز برای کسب دانش و مهارت‌ها یا بازخوردها است که از طریق مطالعه یا تجربه کسب می‌شود یا شیوه‌ای است که دانش‌آموزان در یادگیری مطالب درسی خود به سایر شیوه ها ترجیح می‌دهند (سیف، ۱۳۸۰).
زمانی که سبک‌های یادگیری و نوع ترجیحات دانش‌آموزان شناسایی و در نظر گرفته شود، انگیزش آنها برای یادگیری افزایش می‌یابد و زمانی که دانش‌آموزان برای یادگیری بیشتر برانگیخته می‌شوند، پتانسیلی برای یادگیری گسترده وجود دارد. بنابراین، معلمان می‌توانند با شناخت ترجیحات یادگیری دانش‌آموزان بر سر کلاس درس و قرار دادن آنها در محیط مناسب آموزشی از لحاظ امکانات و طراحی محیط و حتی دما و نور، به دانش‌آموزان در دریافت و سازماندهی اطلاعات کمک کنند. این‌گونه آموزش باعث می‌شود که دانش‌آموزان اطلاعات را به درستی رمزگردانی کرده و در جلسه امتحان به راحتی و با اضطراب کمتری آن را بازیابی کنند و در نتیجه بازیابی مناسب اطلاعات درسی، خودکارآمدی و باور مثبت دانش‌آموزان در مورد توانایی‌های خودشان افزایش می‌یابد (عبادی، ۱۳۸۴).
اضطراب تحصیلی در حیطه آموزش و پرورش، از عوامل مخل و مخرب به حساب می‌آید. تأثیر منفی اضطراب امتحان بر فرآیندهای تعلیمی و تربیتی توسط پژوهش‌های متعدد و مختلفی نشان داده شده است. با توجه به پیامدهای گوناگون اضطراب در زندگی دانش‌آموزان و خانواده‌های آنها توجه به این مقوله بسیار حائز اهمیت است. اگر اضطراب از حد خاصی بیشتر باشد، در روند تحصیل دانش‌آموز اختلال ایجاد می‌کند. بایستی به دانش‌آموزان، موارد لازم را ارائه داد تا بتوانند به موقعیت‌ها و شرایط اضطراب‌آور به گونه‌ای پاسخ دهند که آسیبی به روان و جسم آنها وارد نشود، زیرا که اضطراب ریشه بسیاری از بیماری‌های روانی است. با عوامل روانشناختی نظیر مفهوم خودکارآمدی، به میزان زیادی می‌توان از این امر پیشگیری کرد.
